اوجی نطنزی

اوجی نَطَنْزی، ادیب و شاعر نیمۀ نخست سدۀ 11 ق/ 17م. وی در نطنز زاده شد (آذر، 173؛ ابن یوسف، 3/ 234). گویند جوانی خود را به می‌خوارگی گذرانید، اما سرانجام توبه كرد و در قصیده‌ای ندامت خویش را ابراز داشت (آرزو، 178؛ نصرآبادی، 249).
گویا آوازۀ هرات و دستگاه حسن خان شاملو، بیگلر بیگی خراسان، سبب شد كه اوجی جلای وطن كند و به بارگاه او درآید (آزاد، 2/ 58؛ صفا، 5(2)/ 1144؛ نیز نک‌ : اوجی، 128، بیت 12).
اوجی پس از چندی در سلك شاعران دربار شاه صفی درآمد. از قصیده‌ای كه دربارۀ پیروزی شاه صفی بر «روم نژادان ایروان» سروده (ص 9، بیت 6)، برمی‌آید كه وی تـا 1045 ق ــ تصرف ایروان (بیانی، 346) ــ در خدمت شاه صفی به سر برده است.
ابن‌یوسف شیرازی تاریخ درگذشت اوجی را 1050ق/ 1640م دانسته است (همانجا؛ نیز نک‌ : ریو، II/ 682).
سبك اوجی چون دیگر شاعران آن عصر، هندی است. با آنکه وی را نمی‌توان در ردیف بیدل و صائب برشمرد، اما از سرایندگان توانمند این سبك بود و چیره‌دستی خاصی در سرودن مضامین تازه و به كارگیری صور خیال داشت. صائب به استقبال شعر او رفته، و او نیز به تتبع از صائب شعری سروده است (آزاد، 2/ 57- 58؛ صدیق حسن، 28).
نصرآبادی دیوان وی را در حدود 10 هزار بیت دانسته است (ص 249)، اما از مجموعۀ اشعار او تنها 3 هزار بیت، برجای مانده كه دست‌نوشته‌هایی از آن در كتابخانه‌های مختلف موجود است (نک‌ : ابن‌یوسف، 3/ 233-234؛ دیباجی، 1/ 214؛ ریو، همانجا).

مآخذ

آذر بیگدلی، لطفعلی، آتشكده، به كوشش جعفر شهیدی، تهران، 1337ش؛
آرزو، علی، مجمع النفائس، تهران، 1356 ش؛
آزاد بلگرامی، میرغلامعلی، مآثر الكرام، به كوشش عبدالله خان، پنجاب، 1913 م؛
ابن یوسف شیرازی، فهرست كتابخانۀ مجلس شورای ملی، تهران، 1318-1321 ش؛
اوجی نطنزی، دیوان، نسخۀ عكسی موجود در كتابخانۀ مركز؛
بیانی، خانبابا، تاریخ نظامی ایران، تهران، 1353 ش؛
دیباجی، ابراهیم، فهرست نسخه‌های خطی كتابخانۀ نوربخش، تهران، 1352 ش؛
صدیق حسن خان، محمد، شمع انجمن، به كوشش محمد عبدالحمید، 1293 ق؛
صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، 1364 ش؛
نصرآبادی، محمدطاهر، تذكره، تهران، 1317 ش؛
نیز:

Rieu, Ch., Catalogue of the Persian Manuscripts in the British Museum, London, 1966.
ایران‌ناز كاشیان