ابن سراقه

اِبْنِ سُراقه، ابوالحسن محمد بن يحيی عامری بصری (د ح 410 ق/ 1019 م)، محدث، فقيه و رجالی شافعی. از زندگی وی اطلاعی در دست نيست. همين اندازه می‌دانيم كه در فقه شافعی و حديث بسيار توانا بوده و در اين ميان به حديث دلبستگی وافر داشته و به قصد فراگيری حديث به فارس، اصفهان، دينور و اهواز مسافرت كرده و مدتی نيز درآمِد (ديار بكر) اقامت گزيده است (ذهبی، 17/ 281؛ سبكی، 4/ 211). وی از ابن داسه، ابواسحاق هُجَيْمی و ابن عبّاد روايت كرده است (ذهبی، همانجا). از ديگر استادانش می‌توان ابوالفتح اَزْدی موصلی (د 374 ق/ 984 م) كه در موصل از او استفاده كرده، ابوالحسين ابن لبّان، و ابوالحسن دارقطنی (د 385 ق/ 955 م) را نام برد (عبادی، 100؛ ذهبی، همانجا؛ اسنوی، 2/ 27). ملقب بودن او به حافظ (ذهبی، همانجا) حكايت از مهارتش در حديث و پايگاه روايی او دارد. ابن‌سراقه پانزده تأليف در فقه، حديث، فرايض، سجلاّت (عهود و احكام) و علم اعداد پديد آورده كه نسخ آنها در دست نيست، و آنها عبارتند از كتاب مالايسع المكلّف جهله، الاعجاز، الأدب الشّاهد و ما يثبت به الحق علی الجامد، ادب القضاة، الأعداد كه ابن الصّلاح از آن فوايد و غرايبی نقل كرده است، كتاب التلّقين، كتاب الحيل، الكشف عن اصولِ، الفرائض بذكر البراهين و الدّلائل كه كتابی قطور است، الشّافی كه در باب وصيت و ارث است، شرح مختصر المزنی، و نيز كتابی دربارۀ شهادات است (سبكی، 4/ 212؛ اسنوی، 2/ 27؛ ابن قاضی شهبه، 1/ 194-195؛ طاش كوپری‌زاده، 2/ 482- 488؛ حاجی خليفه، 2/ 1635). زركلی (7/ 136) گويد: يكی از آثار ابن سراقه را با عنوان التفّاحة فی مقدمات المساحة (رساله‌ای در يك برگ) در واتيكان ديده است.

مآخذ

ابن قاضی شهبه، ابوبكر بن احمد، طبقات الشّافعية، به كوشش حافظ عبدالعليم خان، حيدرآباد دكن، 1978 م؛
اسنوی، عبدالرحيم بن حسن، طبقات الشافعية، به كوشش عبدالله جبوری، بغداد، 1391 ق/ 1971 م؛
حاجی خليفه، كشف؛
ذهبی، محمد بن احمد، سير اعلام النبلاء، به كوشش شعيب ارنؤوط و محمد نعيم عرقسوسی، بيروت، 1985 م؛
زركلی، خيرالدين، الاعلام، بيروت، 1986 م؛
سبكی، عبدالوهاب بن علی، طبقات الشافعية الكبری، به كوشش عبدالفتاح محمد حلو و محمود محمد طناحی، قاهره، 1966 م؛
طاش كوپری‌زاده، احمد بن مصطفی، مفتاح السعادة، بيروت، 1985 م؛
عبادی، محمد بن احمد، طبقات الفقهاءِ الشافعية، به كوشش گوستا ويتستام، ليدن، 1964 م.

حسن يوسفی اشكوری