ابن حنش

اِبْنِ حَنَش‌، ابوعبدالله‌ شرف‌الدين‌ محمد بن‌ يحيی‌ بن‌ احمد بن‌ حنش‌ (ح‌ 650- 719 ق‌/ 1252- 1319 م‌)، فقيه‌ و متكلم‌ زيدی‌ يمنی‌. پدر وی‌ يحيی‌ و نيای‌ او احمد بن‌ سلطان‌ حنش‌ از فقيهان‌ يمن‌ بوده‌اند (ابن‌ ابی‌ الرجال‌، 4/ 409). ابن‌حنش‌ نزد پدر خود يحيی‌ بن‌ احمد (د 697 ق‌/ 1298 م‌) و عبدالله‌ بن‌ علی‌ بن‌ احمد اَكْوع‌ دانش‌ آموخت‌. وی‌ تمايل‌ داشت‌ كه‌ بين‌ اصول‌ و فروع‌ جمع‌ كند و مشكلات‌ علمی‌ را علت‌يابی‌ نموده‌ و تفاوتهای‌ متشابهات‌ را دريابد. ازاين‌رو او را چراغ‌ راهنمای‌ طالبان‌ علم‌ و زبان‌ متكلمان‌ و امام‌ مجتهدان‌ ناميده‌اند (همو، 4/ 409-410). شوكانی‌ (2/ 277) وی‌ را مردی‌ زاهد و عابد و فصيح‌ و حاضرجواب‌ و ذوفنون‌ دانسته‌ است‌. از شاگردان‌ معروف‌ وی‌ امام‌ مهدی‌ محمود بن‌ مطهر بن‌ يحيی‌ (د 729 ق‌/ 1329 م‌) از پيشوايان‌ زيديه‌ و مرتضی‌ بن‌ مفضل‌ (ابن‌ ابی‌ الرجال‌، همانجا) و جماعتی‌ ديگر از بزرگان‌ را می‌توان‌ نام‌ (شوكانی‌، همانجا). وفات‌ وی‌ در ظفار واقع‌ شد و در الطفة در كنار قبر پدرش‌ به‌ خاك‌ سپرده‌ شد (ابن‌ ابی‌ الرجال‌، 4/ 408؛ شوكانی‌، همانجا؛ قس‌: زباره‌، 1/ 220).

آثار

1. ياقوتة الغياصة الجامعة لمعانی‌ الخلاصة النافعة بالادلة القاطعة، شرح‌ بر كتاب‌ الخلاصة النافعة احمد بن‌ حسن‌ رصّاص‌ (ابن‌ ابی‌ الرجال‌، 4/ 409) كه‌ گاه‌ با عنوان‌ الانوار المتألقة الساطعة فی‌ تلخيص‌ فوائد الخلاصة النافعة شناخته‌ می‌شود (نک‌ : حبشی‌، 112). نسخه‌هايی‌ از آن‌ در آمبروزيانا (لوفگرن‌، شم‌ 247, 642, 755) و مكتبة الغربية يمن‌ وجود دارد (حبشی‌، همانجا). 2. التمهيد و التيسير فی‌ تحصيل‌ فوائد التحرير، كه‌ شوكانی‌ (2/ 277) آن‌ را التمهيد و التفسير لفوائد التحرير و بروكلمان‌ آن‌ را التمهيد و التبصير ضبط كرده‌اند (GAL, S, I/ 698). نسخه‌ای‌ از جلد دوم‌ اين‌ كتاب‌ در آمبروزيانا موجود است‌ (لوفگرن‌، شم‌ 53)؛ 3. اليواقيت‌ المضيئة فی‌ غرائب‌ فقه‌ الأئمة الزيدية، نسخۀ آن‌ در جامع‌ الكبير صنعا (رقيحی‌، 3/ 1242) موجود است‌. هيچ‌ كدام‌ از آثار نامبرده‌ تاكنون‌ به‌ چاپ‌ نرسيده‌ است‌.

مآخذ

ابن‌ ابی‌ الرجال‌، احمد بن صالح، مطلع‌ البدور و مجمع‌ البحور، ميكروفيلم‌ دارالكتب‌، شم‌ 4/ 16؛
حبشی‌، عبدالله‌ محمد، مصادر الفكر العربی الاسلامی‌ فی‌ اليمن‌، صنعاء، مركز الدراسات‌ اليمنيّة؛
رقيحی‌، احمد عبدالرزاق‌ و ديگران‌، فهرست‌ مخطوطات‌ مكتبة الجامع‌ الكبير، صنعاء، 1440 ق‌/ 1984 م‌؛
زباره‌، محمد بن محمد، ائمة اليمن‌، تعز، 1372 ق‌/ 1952 م‌؛
شوكانی‌، محمد بن عی، البدر الطالع‌، قاهره‌، 1348 ق‌/ 1949 م‌؛
نيز:

GAL,S;
Löfgren, O. and R. Traini, Catalogue of the Arabic Manuscripts in the Biblioteca Ambrosiana, Vicenza, 1981.
علی‌ رفيعی‌