ابن حبیب، شرف الدین

اِبْنِ حَبيب‌، شرف‌الدين‌ بن‌ عبدالقادر بن‌ بركات‌ بن‌ ابراهيم‌ (د پس‌ از 1005 ق‌/ 1597 م‌)، فقيه‌ حنفی‌، مفسر، نحوی‌ از مردم‌ غزّه‌ (در جنوب‌ فلسطين‌).
از زندگی‌ وی‌ اطلاع‌ چندانی‌ در دست‌ نيست‌. تنها مطلبی‌ كه‌ دربارۀ او نقل‌ كرده‌اند تبادل‌ نامه‌های‌ علمی‌ يا شيخ‌ حسن‌ بورينی‌ (د 1024 ق‌/ 1615 م‌) است‌ كه‌ در نامه‌ای‌ از ابن‌ حبيب‌ راجع‌ به‌ نكته‌ای‌ در تفسير ابوالسعود بن‌ محمد عمادی‌ مفتی‌ قسطنطنيه‌ بر آيۀ 16 سورۀ فرقان‌ سؤال‌ كرد و ابن‌ حبيب‌ در پاسخ‌ آن‌ رساله‌ای‌ به‌ نام‌ ارواء الصادی‌ فی‌ الجواب‌ عن‌ ابی‌ السعود العمادی‌ نوشت‌. بورينی‌ در آن‌ تأمل‌ كرد، پاره‌ای‌ از جواب‌ را ستود و برخی‌ ديگر را رد نمود و نظرات‌ خود را در يك‌ رساله‌ برای‌ ابن‌حبيب‌ ارسال‌ داشت‌. آنگاه‌ شرف‌الدين‌ رسالۀ ديگری‌ موسوم‌ به‌ الارج‌ العبهری‌ و الجادی‌ فی‌ الدفع‌ عن‌ ارواء الصادی‌ در جواب‌ ايراد بورينی‌ و شرح‌ بيشتر گفتار ابوالسعود نوشت‌ و اين‌ سه رساله‌ را به‌ ترتيب‌ زمان‌ نگارش‌ در يك‌ كتاب‌ گرد آورد و نامش‌ را محاسن‌ الفضائل‌ بجمع‌ الرسائل‌ نهاد (محبی‌، 2/ 223، 224).
تاريخ‌ درگذشت‌ ابن‌ حبيب‌ معلوم‌ نيست‌، ليكن‌ از تاريخ‌ اتمام‌ تعليقه‌اش‌ بر كتاب‌ الاشباه‌ و النظائر چنين‌ برمی‌آيد كه‌ تا سال‌ 1005 ق‌ زنده‌ بوده‌ است‌.
آثار او عبارتند از: 1. تحرير الافكار فی‌ مسألة الاقرار كه‌ در كتابخانۀ ظاهريۀ دمشق‌ موجود است‌ (نک‌ : زركلی‌، 7/ 161)؛ 2. تنوير البصائر در علم‌ اصول‌ كه‌ حاشيه‌ای‌ است‌ بر الاشياء و النظائر، تأليف‌ ابن‌ نُجيم‌ (حاجی‌ خليفه‌، 1/ 99)ا از اين‌ اثر نسخه‌هايی‌ در كتابخانه‌های‌ خديويه‌ (3/ 29، 30)، تيموريه‌ (4/ 154)، ظاهريه‌ (نک‌ : زركلی‌، همانجا) موجود است‌؛ 3. رسالة فی‌ عصمة الانبياء كه‌ نسخه‌ای‌ از آن‌ در كتابخانۀ قليچ‌ علی‌ پاشا (تركيه‌) وجود دارد (GAL, S, II/ 429)؛ 4. قواطع‌ البرهان‌ فی‌ توجيه‌ مسألة قاضی‌ خان‌ كه‌ نسخه‌ای‌ از آن‌ در كتابخانۀ بريل‌ (شم‌ (10)622) نگهداری‌ می‌شود (هوتسما، 130). گويا او تحريراتی‌ بر كتاب‌ دُرّر و غُرّر در علم‌ فقه‌ (محبی‌، 2/ 223) نيز داشته‌ است‌.

مآخذ

تيموريه‌، فهرست‌؛
حاجی‌ خليفه‌، كشف‌ الظنون‌، استانبول‌، 1941 م‌؛
خديويه‌، فهرست‌؛
زركلی‌، خيرالدين‌، الاعلام‌، بيروت‌، 1986 م‌؛
محبی‌، محمد امين‌، خلاصة الاثر، قاهره‌، 1284 ق‌/ 1867 م‌؛
نيز:

GAL, S;
Houtsman, M., Catalogue d’une Collection de Manuscrits arabes et turcs, Leiden, 1988.
احمد بادكوبه‌ هزاوه‌