ابن بزری

اِبْنِ بَزْری‌، زين‌الدين‌ جمال‌ الاسلام‌ ابوالقاسم‌ عمر بن‌ محمد بن‌ احمد بن‌ عِكْرِمۀ جَزَری‌ (471-560 ق‌/ 1078-1165 م‌)، فقيـه‌ شافعی‌. ابن‌ بزری‌ اهـل‌ جزيـرۀ ابن‌ عُمَر ــ شهری‌ در شمال‌ موصل‌ (اكنون‌ در تركيه‌) كه‌ از آن‌ تا موصل‌ سه روز راه‌ و محاط به‌ دجله‌ است‌ (ياقوت‌، 2/ 138) ــ و امام‌، فقيه‌، مفتی‌ و مدرس‌ آن‌ شهر بود (ابن‌ خلكان‌، 3/ 444- 445). بَزْری‌ منسوبِ بَزْر به‌ معنی‌ استخراج‌ روغن‌ كتان‌ است‌ (ذهبی‌، سير، 20/ 352). وی‌ نخست‌ در جزيرۀ ابن‌ عمر فقه‌ را از شيخ‌ ابوالغنائم‌ محمد بن‌ فرج‌ سلمی‌ فارقی‌ كه‌ نزيل‌ جزيره‌ بود و نيز از دادری‌ فرا گرفت‌ (ابن‌ خلكان‌، همانجا؛ اسنوی‌، 1/ 258). وی‌ از دانش‌ عمويش‌ هم‌ بهره‌ور شد (همانجا). پس‌ به‌ بغداد سفر كرد و نزد كيای‌ هراسی‌ و امام‌ محمد غزالی‌ و برادرش‌ احمد غزالی‌ دانش‌ آموخت‌ و با ابوبكر شاشی‌ (چاچی‌) صاحب‌ كتاب‌ المستظهری‌ مصاحبت‌ داشت‌ و گروهی‌ از دانشمندان‌ را درك‌ كرد و از علم‌ آنان‌ سود جست‌ (ابن‌ خلكان‌، 3/ 444). آنگاه‌ به‌ جزيره‌ بازگشت‌ و به‌ تدريس‌ پرداخت‌ و مردم‌ از نقاط مختلف‌ به‌ او روی‌ آوردند (همو، 3/ 445). وی‌ در فقه‌ شافعی‌ يگانۀ روزگار بود (ابن‌ اثير، 11/ 321؛ ابوالفدا، 5/ 59).
ابن‌ بزری‌ كتاب‌ المهذب‌ شيخ‌ ابواسحاق‌ شيرازی‌ را شرح‌ و اشكالات‌ و اسماء رجال‌ آن‌ را بيان‌ و تفسير كرد و آن‌ را الاسامی‌ و العلل‌ من‌ كتاب‌ المهذب‌ ناميد (ابن‌ خلكان‌، 3/ 445). فتاوی‌ او نيز مشهور است‌ و سبكی‌ بعضی‌ از آنها را به‌ تفصيل‌ آورده‌ است‌ (7/ 252-253). ابن‌ بزری‌ 89 سال‌ عمر كرد و در جزيره‌ درگذشت‌ (ذهبی‌، العبر، 3/ 33؛ اسنوی‌، 1/ 258).

مآخذ

ابن‌ اثير، الكامل‌؛
ابن‌ خلكان‌، وفيات‌؛
ابوالفدا، المختصر فی‌ اخبار البشر، بيروت‌، 1380 ق‌/ 1960 م‌؛
اسنوی‌، عبدالرحيم‌ بن حسن، طبقات‌ الشافعية، به‌ كوشش‌ عبدالله‌ الجبوری‌، 1390 ق‌؛
ذهبی‌، محمد بن احمد، سير اعلام‌ النبلاء، به‌ كوشش‌ شعيب‌ الأرنؤوط و ديگران‌، بيروت‌، 1405 ق‌/ 1985م‌؛
همو، العبر، بيروت‌، 1405ق‌/ 1985 م‌؛
سبكی‌، عبدالوهاب‌ بن علی، طبقات‌ الشافعية الكبری‌، به‌ كوشش‌ محمود محمد الطناحی‌ و عبدالفتاح محمد الحلو، قاهره‌، 1383 ق‌/ 1964 م‌؛
ياقوت‌، بلدان‌.

محمدآصف‌ فكرت‌