آل ابی ساره

آلِ اَبی‌ساره، خاندان شیعی مشهوری در کوفه که شخصیتهای برجستۀ آن عمدتاً در سدۀ 2ق / 8 م زیسته‌اند. این خاندان به فضل و ادب و دیانت و فقاهت شناخته شده است. افراد آن به ابوساره علی منسوبند. از این خاندان عالمان بزرگی برخاسته‌اند که بیشتر آنان از یاران مورد اعتماد امام شیعه بوده‌اند.
مشهورترین چهره‌های این خاندان عبارتند از: 1. ابوساره علی، 2. حسن بن ابی‌ساره، 3. علی بن ابی‌ساره، 4. مسلم بن ابی‌ساره، 5. محمدبن حسن، 6. عباس بن علی، 7. معاذ بن مسلم، 8. عَمرو (یا عُمَر)‌ بن مسلم، 9. حسین‌بن معاذ، 10. یحیی بن معاذ، اینان (جز ابوساره علی) از راویان مشهورند که از امام محمدباقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) حدیث نقل کرده‌اند و رجال‌شناسان شیعی همۀ آنان را موثق دانسته‌اند.
در میان رجال یاد‌شده، دو تن از شهرت علمی بیشتری برخوردارند: محمد بن حسن و معاذ بن مسلم. محمد، مشهور به «رُواسی»، از اصحاب مورد وثوق صادقین(ع) و عالمی صالح و از راویان معروف شیعی است. وی از عالمان برجستۀ نحو و در زمان خود بزرگ‌ترین استاد این علم در کوفه، و نخستین کسی بوده که در این شهر در نحو کتاب نوشته است. کسائی و فرّاء نزد وی درس خوانده‌اند. او را آثاری بوده است به نامهای: 1. الفیصل، 2. معانی القرآن، 3. التصغیر، 4. الوقف والابتداء الکبیر، 5. الوقف والابتداء الصغیر، 6. کتاب الهمز، 7. اعراب القرآن. گفته‌اند که در حدود 170ق / 786م درگذشته است.
معاذ بن مسلم نیز از استادان مشهور بوده است. معاصران و شاگردان مستقیم و غیرمستقیم وی در تکمیل و غنای علوم عربی از او بهره‌ها گرفته‌اند. کسائی در فراگیری و کمال بخشیدن به دانش نحو بیش از همه مدیون معاذ است. او در علم صرف نیز سرآمد و ممتاز بوده و نخستین کسی است که این علم را به صورت منظم بنیاد نهاده است. وی شعر هم نیکو می‌سروده است. معاذ بن مسلم از یاران کُمَیْت بن زید، شاعر مشهور و آزادۀ شیعی است. وی از راویان معتبر شیعی و از شاگردان امام جعفر صادق(ع) بوده است. تألیفات بسیاری به او منسوب است، اما اطلاع روشنی از آنها در دست نیست. سال تولد و مرگ او به درستی دانسته نیست، اما همین اندازه روشن است که او را عمری دراز بوده و برخی گفته‌اند که 150 سال زیسته است. زندگی او چندان به درازا کشیده که فرزندان و نوادگان وی پیش از مرگش درگذشته‌اند.

مآخذ

امین، محسن، اعیان‌الشیعة، بیروت، دارالتعارف، 1403ق، 2 / 88-89؛
بحرالعلوم، محمدمهدی، رجال، تهران، 1363ش، 1 / 276-282؛
خویی، ابوالقاسم، معجم رجال‌الحدیث، بیروت، 1403ق، 4 / 279، 6 / 93-94، 13 / 57، 15 / 205-206، 18 / 147، 187-189، 21 / 161؛
قمی، عباس، الکنیٰ والالقاب، تهران، 1397ق، 1 / 196؛
مامقانی، محمدحسن، تنقیح‌المقال، نجف، 1352ق، 1 / 266، 345، 2 / 348، 3 / 99-100، 214، 221؛
مدرس، محمدعلی، ریحانةالادب، تبریز، 1346ش، 8 / 431؛
نجاشی، احمد بن علی، رجال، قم، مکتبةالداوری، صص 200-227.

بخش معارف