آزر

آزَر، از اعلام قرآن (انعام / 6 / 74). بیشتر مفسران عامه به استناد همین آیه، آزر را پدر صلبی ابراهیم(ع) دانسته‌اند. در برابر، مورخانی که نام پدر ابراهیم را تارَخ یا تارَح یاد کرده‌اند، محتمل می‌شمارند که از این دو نام، یکی نام پدر ابراهیم و دیگری لقب او بوده است. کسانی نیز گفته‌اند که آزر در برخی زبانهای غیرعربی، کلمه‌ای نکوهش‌آمیز است و گروهی آن را نام بتی دانسته‌اند که معبود پدر ابراهیم بوده است (رازی، 13 / 34-40). میان افرادی از گروه اخیر و آن دیگران، در قرائت «آزر» در آیۀ یادشده اختلاف است. پژوهش دقیق‌تر در دیگر آیات قرآن نشان می‌دهد که آزر پدر صلبی ابراهیم نبوده (نک‌ : ابراهیم) چنانکه در بسیاری از منابع معتبر اسلامی وی به عنوان عمّ ابراهیم معرفی شده و رأی غالب مفسران شیعه که به موحّد بودن پدرانِ پیامبر اسلام(ص) قائلند نیز همین است (طباطبایی، 7 / 207- 208).
قرآن کریم حکایت می‌کند که ابراهیم خلیلَ آزر را به دوری از بتها و ترک راه شیطان و پیمودن راه راست فرا خواند و از عذاب خداوند برحذر داشت (انعام / 6 / 74؛ مریم / 19 / 42-45؛ انبیاء / 21 / 52-57؛ شعراء / 26 / 70-82؛ صافات / 37 / 85-87؛ زخرف / 43 / 26-27). آزر ابراهیم را به رجم تهدید کرد (مریم / 19 / 46) و ابراهیم(ع) برای او دعای خیر کرد و نوید داد که از خداوند برای او آمرزش بخواهد و چنین نیز کرد (مریم / 19 / 47؛ شعراء / 26 / 86). و چون آزر بر طریقۀ باطل خویش اصرار ورزید، ابراهیم از او تبری جست (توبه / 9 / 114).

مآخذ

ابن‌اثیر، عزالدین، الکامل، بیروت، دارصادر، 1979م، 1 / 94-100؛
خزائلی، محمد، اعلام‌القرآن، تهران، امیرکبیر، 1350ش، صص 55-59؛
رشیدرضا، محمد، المنار، بیروت، دارالمعرفة، 1393ق / 1973م، 7 / 534-553؛
زبیدی، مرتضى، تاج‌العروس، ذیل «آزر»؛
طباطبائی، محمدحسین، المیزان، بیروت، مؤسسة‌الأعلمی للمطبوعات، 1390ق / 1971م، 7 / 161-165؛
طبری، محمدبن جریر، تاریخ، به کوشش دخویه، لیدن، 1879-1881م، 1 / 234؛
فخررازی، محمدبن عمر، التفسیرالکبیر، بیروت، داراحیاء التراث العربی؛
نیشابوری، احمد بن محمد، قصص‌الانبیاء، بیروت، دارالکتب، 1981م، صص 72-73؛
یعقوبی، ابن واضح، تاریخ، بیروت، دارصادر، 1 / 21- 28.

محمدعلی مولوی