اسعد افندی

اَسْعَدْ اَفَنْدی‌، محمد بن‌عبدالله‌بن‌محمد(1119-1192ق‌/ 1707- 1778م‌)، معروف‌ به‌ وصاف‌ زاده‌، هشتاد و دومین‌ شیخ‌ الاسلام‌ عثمانی‌ و معاصر با سلطان‌ عبدالحمید اول‌. وی‌ در استانبول‌ زاده‌ شد. پدرش‌ كه‌ به‌ وصاف‌ اشتهار داشت‌، از تبار شیخ‌ مجدالدین‌ آق‌ حصاری‌ و از معروف‌ترین‌ شیخ‌ الاسلامهای‌ عثمانی‌ بود كه‌ در زمان‌ نادرشاه‌ افشار برای‌ رفع‌ و حل‌ اختلاف‌ میان‌ پیروان‌ اهل‌ سنت‌ و پیروان‌ مذهب‌ شیعه‌، همراه‌ با هیأتی‌ به‌ ایران‌ آمد و از شهرهای‌ قندهار، سمرقند و اصفهان‌ بازدید كرد و مأموریت‌ خود را به‌ خوبی‌ انجام‌ داد (رفعت‌ افندی‌، 98).
اسعد افندی‌ پس‌ از اتمام‌ تحصیل‌، در 1143ق‌/ 1730م‌ مدرس‌ شد، در 1164ق‌/ 1751م‌ قاضی‌ گالاتا (غلطه‌) گردید و چندی‌ بعد همراه‌ پدرش‌ كه‌ به‌ بروسه‌ تبعید شده‌ بود، به‌ آن‌ شهر رفت‌ (همو، 106). از 1168 تا 1190ق‌ در مناصب‌ و مراتب‌ مختلف‌ علمی‌ و دینی‌ از جمله‌ به‌ عنوان‌ قاضی‌ عسكر و صدر آناتولی‌ و صدر روم‌ ایلی‌ به‌ خدمت‌ پرداخت‌ (همانجا؛ ثریا، 1/ 334؛ جودت‌، 2/ 101). سرانجام‌، در 19 شوال‌ 1190ق‌/ 1 دسامبر 1776م‌، به‌ مقام‌ شیخ‌ الاسلامی‌ منصوب‌ شد (همانجاها) و بر اریكۀ مشیخت‌ امپراتوری‌ عثمانی‌ تكیه‌ زد (سامی‌، 2/ 909).
اسعد افندی‌ كه‌ به‌ «ملای‌ هندی‌» نیز معروف‌ بود (ثریا، همانجا)، در 25 جمادی‌ الا¸خر 1192ق‌/ 21 ژوئیۀ 1778م‌ به‌ سبب‌ بیماری‌ از مشیخت‌ معزول‌ (رفعت‌ افندی‌، 107)، و به‌ جایش‌ محمد شریف‌ افندی‌ قاضی‌ عسكر روم‌ ایلی‌ به‌ شیخ‌ الاسلامی‌ برگزیده‌ شد (جودت‌، 2/ 100). اسعد افندی‌ چند روز بعد در اقامتگاهش‌ در استانبول‌ وفات‌ یافت‌ و در آرامگاه‌ منسوب‌ به‌ ابوایوب‌ انصاری‌ در مقبرۀ سیاوش‌ پاشا، كنار قبر پدر و پسرش‌ سعید افندی‌ (د 1189ق‌/ 1775م‌)، به‌ خاك‌ سپرده‌ شد (رفعت‌ افندی‌، ثریا، همانجاها؛ «دائرة‌المعارف‌ زبان‌...»، III/ 86).
اسعد افندی‌ خط نیكو می‌نوشت‌. نزد كاتب‌زاده‌ محمد رفیع‌ رئیس‌الاطباء، تعلیم‌ خط دیده‌، و از او اجازه‌ یافته‌ بود (مستقیم‌ زاده‌، 711). وی‌ شعر نیز می‌سروده‌ است‌ (سامی‌، همانجا؛ «دائرة‌المعارف‌ استانبول2»، X/ 5252).

مآخذ

ثریا، محمد، سجل‌ عثمانی‌ ( تذكرۀ مشاهیر عثمانیه‌ )، استانبول‌، 1308ق‌؛
جودت‌، احمد، تاریخ‌، استانبول‌، 1309ق‌؛
رفعت‌ افندی‌، دوحۀ المشایخ‌، استانبول‌، چ‌ سنگی‌؛
سامی‌، شمس‌ الدین‌، قاموس‌ الاعلام‌، استانبول‌، 1306ق‌؛
مستقیم‌ زاده‌، سلیمان‌، تحفۀ خطاطین‌، استانبول‌، 1928م‌؛
نیز:

Istanbul ansiklopedisi, Istanbul, 1971;
Türk dili ve edebiyati ansiklopedisi, Istanbul, 1979.
علی‌اكبر دیانت‌