ابن امام الکاملیه

اِبْنِ اِمامِ الْكامِليّه‌، كمال‌الدين‌ محمد بن‌ محمد بن‌ عبدالرحمان‌ شافعی‌ (808 -874 ق‌/ 1405- 1469 م‌)، فقيه‌، اديب‌، محدث‌ و مفسر مصری‌. او، پدر، نيا و نيای‌ پدرش‌ امامت‌ مدرسۀ كامليّه‌ را در مصر به‌ عهده‌ داشته‌اند (سخاوی‌، 9/ 93).
محمد در قاهره‌ متولد شد. مقدمات‌ علوم‌، نحو، حساب‌، منطق‌ و اصول‌ فقه‌ را در همانجا فراگرفت‌ و پس‌ از آن‌ فقه‌ را نزد فقيهانی‌ چون‌ برماوی‌، بارنباری‌ و شرف‌ سبكی‌ آموخت‌ (همانجا). از برخی‌ محدثان‌ بنام‌ آن‌ روزگار از جمله‌ ولی‌الدين‌ عراقی‌، واسطی‌، ابن‌ جزری‌، (سيوطی‌، 163)، و نيز از ابوالفتح‌ مراغی‌ و تقی‌ بن‌ فهد در مكه‌، و تقی‌ قلقشندی‌ در بيت‌المقدس‌، و نيز از ديگران‌ در مدينه‌ حديث‌ شنيد و «صحاح‌ سته‌» را فراگرفت‌ و خود در حديث‌ توانا شد، چنانكه‌ بسياری‌ از طالبان‌ علم‌ آن‌ روزگار حديث‌ را نزد او آموختند (سخاوی‌، همانجا). وی‌ كه‌ در قاهره‌ اقامت‌ داشت‌، پس‌ از زين‌العابدين‌ مناوی‌ سرپرستی‌ و نظارت‌ بر موقوفات‌ آرامگاه‌ شافعی‌ را به‌ عهده‌ گرفت‌ و هم‌ در روزگار او اين‌ بنا بازسازی‌ شد (همو، 9/ 94). از او برای‌ تدريس‌ در بيت‌المقدس‌ دعوت‌ شد، اما نپذيرفت‌. نيز سلطان‌ خُشقدم‌ كرسی‌ قضای‌ شافعيان‌ را به‌ او پيشنهاد كرد، ولی‌ او تن‌ زد (همانجا). او بارها برای‌ انجام‌ مراسم‌ حج‌ به‌ مكه‌ و نيز به‌ قصد زيارت‌ آرامگاه‌ حضرت‌ ابراهيم‌ و قدس‌ به‌ بيت‌المقدس‌ سفر كرد. در اواخر زندگی‌ نيز سفری‌ به‌ حجاز كرد و در همين‌ سفر درگذشت‌ و او را در «رأس‌ ثغرۀ حامد» به‌ خاك‌ سپردند (همو، 9/ 94- 95).
ابن‌ امام‌ الكاملية در نحو، فقه‌ و حديث‌ آثاری‌ دارد. دو كتاب‌ از او در دست‌ است‌ كه‌ عبارتند از بُغية الرّاوی‌ فی‌ ترجمة الامام‌ النواوی‌، نسخ‌ خطی‌ آن‌ در جاهای‌ مختلف‌ از جمله‌ در تركيه‌ موجود است‌ (جامعه‌، 4(1)/ 24- 25)؛ شرح‌ الورقات‌ (در فقه‌)، نسخه‌های‌ خطی‌ آن‌ در برخی‌ جاها از جمله‌ در كتابخانۀ مركزی‌ دانشگاه‌ تهران‌ هست‌ (مركزی‌، 17/ 495-496). آثار ديگری‌ نيز به‌ او منسوب‌ است‌ كه‌ از آنها اطلاعی‌ در دست‌ نيست‌.

مآخذ

جامعه‌، خطی‌؛
سخاوی‌، محمد بن عبدالرحمن، الضوء اللامع‌، قاهره‌، 1355 ق‌؛
سيوطی‌، عبدالرحمن بن ابی بکر‌، نظم‌ العقيان‌ فی‌ اعيان‌ الاعيان‌، به‌ كوشش‌ فيليپ‌ حِتّیِ، نيويورك‌، 1927 م‌؛
مركزی‌، خطی‌.

حسن‌ يوسفی‌ اشكوری‌