ابن سید الناس

اِبْنِ سَيَّدِ النّاس، ابوبكر محمد بن احمد بن عبدالله بن محمد يحيی يعمری اشبيلی (محرم 597- جمادی‌الثانی 659/ اكتبر 1200- مۀ 1261)، فقيه، محدث، مورخ و اديب اندلسی.
اصل او از اُبَّده از نواحی جيّان بود كه يعمريان اندلسی در آن منطقه زندگی می‌كردند (غبرينی، 291). وی در حُجيره از روستاهای اشبيليه به دنيا آمد و تحصيلات خود را نزد پدر آغاز كرد و 15 سال از او دانش آموخت، شش سال و نيم نيز از مادر بزرگ پدريش امّ العفاف بهره جست (فروخ، 6/ 229-230). از ديگر مشايخ وی، ابومحمد عبدالرحمن بن علی زهری، ابوالعباس احمد بن محمد بن مقدام رعينی، ابوحفص عمر ابن عبدالله سلمی، ابوعمران موسی بن حسين قَيسی زاهد و ابوذر مصعب بن محمد خُشَنی را می‌توان نام برد (غبرينی، 291-292). ذهبی گفته است: بنابر قولی وی قرائت نافع را از ابونصر بن عظيمه فراگرفته است (4/ 1450). برخی از علمای مشرق همچون قاضی ابوالقاسم عبدالصمد بن محمد حَرَستانی نيز به وی اجازۀ روايت داده‌اند (همانجا؛ غبرينی، 293). ابن سيدالناس پس از ترك موطن خود مدتی در حُصْن القصر به تدريس پرداخت و سپس برای چندی در بوُنينه از روستاهای شَريش به تعليم قرآن پرداخت. پس از 640 ق نخست به سبته و پس از آن به بجايه رفت و در آنجا به تدريس و امامت و ايراد خطبه در مسجد جامع پرداخت، سرانجام به دعوت مستنصر بالله به تونس رفت و به تدريس مشغول شد و در همانجا نيز درگذشت (غبرينی، 295؛ ذهبی، 4/ 1451؛ فروخ، 6/ 230). گفته‌اند ابن سيدالناس 000‘10حديث را با اسانيد آن از حفظ داشت و چند برابر آنها را مذاكره می‌كرد (غبرينی، 294- 295). وی در فقه، مذهب ظاهری داشت و پيرو روش ابوالعباس نباتی بود (ذهبی، همانجا). بابا تنبكتی (ص 229) و مخلوف (ص 194) او را مالكی به شمار آورده‌اند. از شاگردان او در فقه و حديث ابومحمد بن هارون را می‌توان نام برد. قاضی عزالدين شريف نيز از او اجازه داشته است (ذهبی، همانجا). غبرينی هوشمندی و دانش گستردۀ ابن سيدالناس را ستوده و او را استاد در علم قرائات و متبحر در حديث خوانده است (ص 294). او بجز حديث و فقه از فنون ادبی نيز اطلاع داشت و شعر نيكو می‌گفت و خطی زيبا داشت (همو، 295). در منابع از او تنها يك اثر با عنوان بيع اُمّهات الاولاد ياد شده است (نک‌ : ذهبی، همانجا) كه نسخه‌ای از آن در دست نيست.

مآخذ

باباتنبكتی، احمد بن احمد، «نيل الابتهاج»، در حاشيۀ الديباج المذهبِ ابن فرحون، قاهره، 1351 ق؛
ذهبی، محمد بن احمد، تذكرة الحفاظ، حيدرآباد دكن، 1333-1334 ق؛
غبرينی، احمد بن احمد، عنوان الدراية، به كوشش عادل نويهض، بيروت، 1969 م؛
فروخ، عمر، تاريخ الادب العربی، بيروت، 1982 م؛
مخلوف، محمد بن محمد، شجرة النور الزكية، بيروت، 1350 ق.

بخش علوم قرآنی و حديث