ابن ابی اصبع ابوالقاسم

اِبْنِ اَبی اِصْبَع، ابوالقاسم عبدالعزیز بن تَمّام عراقی (د 762ق / 1361م)، صوفی، حكیم، ریاضی‌دان و كیمیاگر كه از احوال او اطلاعی در دست نیست.

آثـار

1. قصیدۀ ابن ابی الاصبع در علم كیمیا (حاجی خلیفه، 2 / 1328). و از آن به نامهای قصیدة الغرر (بغدادی، 1 / 582) و قصیدة الغرر النّونّیة، (GAL, S, I / 432) و قصیدة نونیة (سپهسالار، 5 / 46) و قصیدة فی الصّنعة الآلهیة (سید، 2 / 211) نیز یاد شده است. از این اثر نسخه‌های خطی متعددی وجود دارد (همانجاها). بر این قصیده شروحی نوشته‌اند كه مشهورترین آنها شرح اِیدَمُر جِلْدَكی (د 743ق / 1342م) است. جِلْدَكی این شرح را كشف الاسرار للافهام فی شرح قصیدة ابن ابی الاصبع عبدالعزیز بن تمّام نامیده است (حاجی خلیفه، 2 / 1487). نسخه‌های خطی این اثر در كتابخانه‌های قاهره، پترزبورگ، تهران، و مشهد هست (GAL, S، همانجا؛ شورا، 14 / 157؛ آستان قدس، 356، 468)؛ 2. المقامات الفلسفیة و التّرجمانات الصّوفیة: كه در طبیعیات، ریاضیات و الهیات است و مؤلّف آن را در 702ق / 1303م، در 50 مقامه تصنیف كرده است (حاجی خلیفه، 2 / 1786-1787)؛ 3 و 4. در شمار آثار وی از قصص فی الكیمیا (بغدادی، 1 / 582) و مقامات فی الكیمیا نیز یاد شده است (GAL, S, I / 432).

مآخذ

آستان قدس، فهرست؛
آقابزرگ، الذّریعة؛
بروكلمان، كارل، تاریخ الادب العرب، ترجمۀ یعقوب بكر و رمضان عبدالتّواب، قاهره، 1975م؛
بغدادی، اسماعیل پاشا، هدیة العارفین، استانبول، 1943م؛
حاجی خلیفه، كشف الظّنون، استانبول، 1941م؛
سپهسالار، خطی؛
سید، خطی؛
شورا، خطی؛
ظاهریه، خطی؛
ملی، خطی؛
نیز:

GAL, S.

محمدآصف فکرت