ابن بختويه

اِبْنِ بَخْتويه‌، ابوالحسين‌ عبدالله‌ بن‌ عيسی‌ بن‌ بختويه‌ (د پس‌ از 420 ق‌/ 1029 م‌)، پزشك‌، سخنور و دانشمند. ابن‌ بختويه‌ از مردم‌ واسط بود و هم‌ در آن‌ شهر مجلس‌ درس‌ داشت‌ و افزون‌ بر آن‌ همچون‌ پدر، كه‌ طبيب‌ بود، به‌ مداوای‌ بيماران‌ می‌پرداخت‌. او گذشته‌ از اينها، از فن‌ خطابه‌ بهره‌ای‌ تمام‌ داشت‌ و ظاهراً منصب‌ خطابت‌ شهر واسط را بر عهده‌ گرفته‌ بود (ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌، 1/ 253؛ فيلسوف‌ الدوله‌، 1/ 45). از زندگی‌ ابن‌ بختويه‌ بيش‌ از اين‌ دانسته‌ نيست‌ و اطلاعات‌ اندكی‌ كه‌ در كتابهای‌ گوناگون‌ دربارۀ او آمده‌، همه‌ تكرار سخن‌ ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌ است‌. به‌ گفتۀ ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌ (همانجا) او در 420 ق‌ كتاب‌ المقدمات‌ يا كنز الاطباء را برای‌ يكی‌ از فرزندانش‌ تصنيف‌ كرد. كتاب‌ الزهد فی‌ الطب‌ و كتاب‌ القصد الی‌ معرفة الفصد نيز از آثار اوست‌ (ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌، همانجا؛ بغدادی‌، 1/ 450). از دو كتاب‌ نخستين‌ ابن‌ بختويه‌ اثری‌ بر جای‌ نيست‌، اما نسخه‌ای‌ از كتاب‌ القصد الی‌ معرفة الفصد در كتابخانۀ الجراح‌ در حلب‌ موجود است (GAS, III/ 335). اين‌ كتاب‌ تاكنون‌ به‌ طبع‌ نرسيده‌ است‌. كتاب‌ المقدمات‌ وی‌ را ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌ در دست‌ داشته‌ و بخشی‌ از آن‌ را كه‌ به‌ تهيۀ يخ‌ مصنوعی‌ در فصول‌ مختلف‌ سال‌ مربوط می‌شود، دراثر خود آورده‌ است‌ (1/ 82-83).

مآخذ

ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌، احمد بن قاسم، عيون‌ الانباء، قاهره‌، 1299 ق‌/ 1882 م‌؛
بغدادی‌، اسماعيل‌ بن محمد، هدية العارفين‌، استانبول‌، 1951 م‌؛
فيلسوف‌ الدوله‌، عبدالحسين‌، مطرح‌ الانظار فی‌ تراجم‌ الاطباء و فلاسفة الامصار، تبريز، 1334 ق‌؛
نيز:

GAS
سيدعلی‌ آل‌داود