ابن بذوخ

اِبْنِ بُذوخ‌، يا بدوح‌، ابوجعفر عمر بن‌ علی‌ بن‌ البذوخ‌ قلعی‌ مغربی‌ (د 576 ق‌/ 1180 م‌). ابن‌بذوخ‌ در اواخر سدۀ 5 ق‌ در يكی‌ از قلعه‌های‌ مغرب‌ زاده‌ شد و از اين‌ رو به‌ قلعی‌ شهرت‌ يافت‌ (لكلرك‌، II/ 40).
در جوانی‌ به‌ دمشق‌ رفت‌ و با مطالعۀ كتب‌ پزشكی‌ از نظرات‌ پزشكان‌ بزرگ‌ پيشين‌ مانند بقراط، جالينوس‌، ديسكوريدس‌ و ابن‌سينا، در شناخت‌ بيماريها و درمان‌ آنها آگاهی‌ يافت‌. وی‌ در محلۀ لبادين‌ دمشق‌ دكان‌ عطاری‌ گشود كه‌ در آن‌ نسخه‌ می‌پيچيد و تركيبات‌ دارويی‌ چون‌ قرص‌، حب‌ و گرد می‌ساخت‌ و بيماران‌ را نيز می‌پذيرفت‌. ابن‌بذوخ‌ ادويۀ مفرده‌ و مركبه‌ را خوب‌ می‌شناخت‌. وی‌ در پايان‌ زندگی‌ ناتوان‌ گرديد، چنانكه‌ از حركت‌ بازماند. با اينهمه‌ او را بر تخت‌ روان‌ به‌ دكانش‌ می‌بردند و همچنان‌ به‌ كار می‌پرداخت‌، اما پس‌ از چندی‌ بينايی‌ خود را نيز از دست‌ داد و خانه‌نشين‌ شد. ابن‌بذوخ‌ به‌ علم‌ حديث‌ آشنايی‌ داشت‌ و شعر نيز می‌سرود. ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌ ابياتی‌ از دو قصيدۀ وی‌ را، يكی‌ در مرگ‌ و معاد و طلب‌ آمرزش‌ و ديگری‌ در تمجيد از كتب‌ جالينوس‌ نقل‌ كرده‌ است‌ (3/ 257- 258).
وی‌ بيش‌ از 80 سال‌ زيست‌ و در دمشق‌ درگذشت‌. از تأليفات‌ او ارجوزه‌ در شرح‌ فصول‌ بقراط، ارجوزه‌ در شرح‌ كتاب‌ تقدمة المعرفۀ بقراط، كتاب‌ ذخيرة الالباء المفرد فی‌ التأليف‌ عن‌ الاشباه‌ و حاشيه‌ بر قانون‌ ابن‌ سينا را بر شمرده‌اند (همو، 3/ 258). حاجی‌ خليفه‌، كتاب‌ پزشكی‌ ديگری‌ را با عنوان‌ لطائف‌ الانوار به‌ وی‌ نسبت‌ می‌دهد (3/ 1552). از سرنوشت‌ تأليفات‌ او اطلاعی‌ در دست‌ نيست‌.

مآخذ

ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌، احمد بن قاسم، عيون‌ الانباء فی‌ طبقات‌ الاطباء، بيروت‌، 1957 م‌؛
حاجی‌ خليفه‌، كشف‌ الظنون‌، استانبول‌، 1943 م‌؛
نيز:

Leclerc, Lucien, Histoire de la médicine arabe, New York, 1971.
فاطمه‌ آل‌ مصطفی‌