اسدآباد

اَسَدْآباد، شهر و مركز استان‌ كُنَر افغانستان‌. این‌ شهر در 71 و 9 طول‌ شرقی‌ و 34 و 52 عرض‌ شمالی‌ قرار دارد (دوپره‌، 728). نام‌ پیشین‌ آن‌ چغه‌سرای‌ و چغان‌سرای‌ بوده‌ است‌. اسدآباد در موقعیت‌ مناسبی‌ در محل‌ تلاقی‌ جاده‌های‌ نورستان‌ (كافرستان‌ سابق‌) و چترال‌ و در امتداد رود كنر و شاخۀ اصلی‌ آن‌، یعنی‌ رود پیچ‌ واقع‌ شده‌ است‌. وسعت‌ ناحیۀ اسدآباد 318 كم 2 و طبق‌ آمار 1358ش‌/ 1979م‌، جمعیت‌ آن‌، 29 هزار نفر و جمعیت‌ مركز اسدآباد دو هزار نفر بوده‌ است‌ ( ایرانیكا، II/ 698).
منطقۀ اسدآباد دارای‌ جنگلهای‌ طبیعی‌ با درختان‌ بلوط، صنوبر، بادام‌، گردو، به‌ و جز آنهاست‌. در این‌ منطقه‌ انواع‌ حیوانات‌ وحشی‌ از قبیل‌ خرس‌، پلنگ‌ و بوزینه‌ وجود دارند كه‌ اهالی‌ از پوست‌ آنها استفاده‌ می‌كنند ( دائرة المعارف‌...، 5/ 4117).
بقایای‌ آبادیها، خشتهای‌ بزرگ‌، سر ستونها و ستونهای‌ مزین‌ و منقش‌ مرمری‌ نشان‌ می‌دهد كه‌ روزگاری‌ در این‌ ناحیه‌ آبادیهای‌ مهمی‌ وجود داشته‌ است‌. تاریخ‌ برخی‌ از سنگ‌ گورها به‌ 600 سال‌ پیش‌ می‌رسد (كُهزاد، 283-284). بابُر از چغان‌سرای‌ به‌ صورت‌ روستایی‌ منفرد و كم‌زمین‌ یاد كرده‌ كه‌ بر مدخل‌ كافرستان‌ قرار داشته‌ است‌. همو می‌نویسد كه‌ مردمان‌ چغان‌سرای‌ مسلمانند و چون‌ با كافران‌ درآمیخته‌اند، به‌ شیوۀ زندگی‌ آنان‌ خو كرده‌اند (ص‌ 212). در سدۀ 19م‌ نیز این‌ ناحیه‌ حالت‌ روستایی‌ داشت‌ و در مرز منطقۀ مسلمانان‌ پشتو زبان‌ - در برابر كافرستان‌ آن‌ روز - واقع‌ بود و دژی‌ برای‌ مقابله‌ با حمله‌های‌ كافران‌ داشت‌. در 1314ق‌/ 1896م‌ در نبردی‌ كه‌ به‌ فتح‌ كافرستان‌ انجامید، منطقۀ چغه‌سرای‌ پایگاه‌ِ عمدۀ سپاه‌ افغان‌ بود و به‌ جای‌ پَشَد، مركز ادارۀ بخش‌ جنوبی‌ هندوكش‌ شرقی‌ انتخاب‌ شد ( ایرانیكا، همانجا).
اسدآباد در 1973م‌ مركز استان‌ كنر شد. شهر اسدآباد دارای‌ ساختمانهای‌ اداری‌ و حكومتی‌، مدارس‌ و بیمارستان‌ و كارخانۀ برق‌ با مولدهای‌ دیزلی‌ است‌. شهر دارای‌ زیربنایی‌ مناسب‌ است‌. بازار آن‌ در 1947م‌ بنا شد و در 1350ش‌/ 197 م‌ بازسازی‌ گردید. طرح‌ نوسازی‌ و عمران‌ كه‌ در همان‌ سال‌ آغاز شده‌ بود، تا 1353ش‌/ 1974م‌ پیشرفت‌ اندكی‌ كرد، اما از آن‌ استقبال‌ نشد. یك‌ كارخانۀ چوب‌بری‌ و درودگری‌ به‌ كمك‌ فرانسویان‌ در 1966م‌ در این‌ ناحیه‌ تأسیس‌ شد، ولی‌ كار آن‌ ادامه‌ نیافت‌ (باخ‌، 91؛ ایرانیكا، همانجا).
چوبهای‌ صنعتی‌ كه‌ با استفاده‌ از جریان‌ آب‌ از این‌ منطقه‌ به‌ داخل‌ و خارج‌ صادر می‌شود، منبع‌ مهم‌ درآمد مردم‌ را تشكیل‌ می‌دهد. همچنین‌ اهالی‌ به‌ پرورش‌ زنبور عسل‌ و شكار جانوران‌ می‌پردازند و چون‌ زمین‌ زراعی‌ اندك‌ است‌، ارزاق‌ موردنیاز را از جاهای‌ دیگر می‌آورند. خانه‌ها را عموماً از سنگ‌ و چوب‌ می‌سازند. برخی‌ در بلندیها و كوهها خانه‌ ساخته‌، با نردبان‌ یا پلكانهای‌ چوبی‌ رفت‌ و آمد می‌كنند.
بیشتركارها حتی‌ كشاورزی‌، شخم‌زدن‌ زمین‌، بذرافشاندن‌ و نیز آوردن‌آب‌از چشمه‌،و هیزم‌از جنگل‌ بر دوش‌زنان‌است‌( دائرةالمعارف‌، 5/ 4117- 4118). این‌ نكته‌ قابل‌ ذكر است‌ كه‌ معتقدان‌ افغانی‌ بودن‌ سیدجمال‌الدین‌ اسدآبادی‌، این‌ شهر را زادگاه‌ او می‌دانند (نک‌ : واثقی‌، 1).

مآخذ

باخ‌، اروین‌ گروتس‌، جغرافیای‌ شهری‌ در افغانستان‌، ترجمۀ محسن‌ محسنیان‌، مشهد، 1368ش‌؛
دائرةالمعارف‌ آریانا، كابل‌، 1348ش‌؛
كهزاد، احمدعلی‌، افغانستان‌ در پرتو تاریخ‌، كابل‌، 1346ش‌؛
واثقی‌، صدر، سیدجمال‌الدین‌ حسینی‌ پایه‌گذار نهضتهای‌ اسلامی‌، تهران‌، 1348ش‌؛
نیز:

Bābur, Zahiru'd-din Muḥammad, Bābur-Nāma, tr. A. S. Beveridge, London, 1922;
Dupree, L., Afghanistan, Princeton, 1973;
Iranica.
محمدآصف‌ فكرت‌