پلونه

پِلِوْنه‌ (بلغاری‌: پلون‌)، استان‌ و شهری‌ به‌ همین‌ نام‌ در شمال‌ بلغارستان‌.

استان پلونه

این‌ استان‌ به ‌مركزیت‌ شهر پلونه‌ با 135‘336 تن‌ جمعیت‌ (1383ش‌ / 2005م‌) و 184‘4 كمـ2 مساحت‌، حدود 9 / 3٪ وسعت‌ بلغارستان‌ را در برمی‌گیرد. استان‌ پلونه‌ در میان‌ رودخانه‌های‌ اوسوم‌ در شرق‌، ایسكار در غرب‌، دانوب‌ در شمال‌، و رشته‌ كوههای‌ بالكان‌ در جنوب‌ احاطه‌ شده‌، و از آب‌ و هوای‌ معتدل‌ قاره‌ای‌ برخوردار است («اطلاعات‌ ... »؛ «فرهنگ‌ ... »).
پلونه‌ از نظر منابع‌ طبیعی‌ یكی‌ از مناطق‌ غنی‌ بلغارستان‌ به‌ شمار می‌رود. خاك‌ نسوز، مواد اولیۀ تولید سیمان‌، نفت‌ خام‌ و گاز از مهم‌ترین‌ معادن‌ این‌ منطقه‌ است‌. صنایع‌ شراب‌سازی‌، نساجی‌، فلزی‌ و تولید سیمان‌ از عمده‌ترین‌ تولیدات‌ صنعتی‌ این‌ منطقه‌ است‌. دامداری‌ و كشاورزی‌ از دیگر فعالیتهای‌ اقتصادی‌ پلونه‌ به‌ شمار می‌رود ( انكارتا؛ «اطلاعات‌»؛ اطلاعاتی‌ ...، 18؛ وینستن‌، 54؛ رایالز، 103).

شهر پلونه‌

این‌ شهر كه‌ مركز استان‌ پلونه‌ است‌، با 542‘132 تن‌ جمعیت‌ (1383ش‌ / 2005م‌) در حدود 170 كیلومتری‌ شمال‌ غربی‌ صوفیه‌ ــ پایتخت‌ بلغارستان‌ ــ قرار دارد («پلون»). شهر پلونه‌ در دره‌ای‌ عمیق‌ واقع‌ است‌ و 3 طرف‌ آن‌ را بلندیها، گردنه‌ها و پرتگاههای‌ سنگی‌، و سمت‌ دیگر آن‌ را تپۀ مرتفعی‌ پوشیده‌ از باغهای‌ میوه‌ فرا گرفته‌ است‌ (باربر، 170).
پیشینۀ تاریخی‌: پیشینۀ تاریخی‌ این‌ شهر به‌ سدۀ 5م‌ بازمی‌گردد. پلونه‌ جانشین‌ شهر رومی‌ اِستورگوسیا شد كه‌ در سالهای‌ 441- 448م‌ توسط هونها ویران‌ شده‌ بود. در 664 ق‌ / 1266 م‌ در لشكركشی‌ استفان‌، پادشاه‌ مجارها به‌ بلغارستان‌ این‌ شهر به‌ تصرف‌ مجارها درآمد و در 1270م‌ نام‌ پلونه‌ بر آن‌ نهاده‌ شد (VIII / 317، EI2؛ بریتانیكا، IX / 519). پلونه‌ در روزگار سلطان‌ مراد اول‌ (حك‌ 761-792ق‌ / 1360-1390م‌) توسط میخائیل‌ بیك‌ فتح‌ شد (اولیا چلبی‌، 6 / 164).
اولیا چلبی‌ كه‌ در سدۀ 11ق‌ / 17م‌ از این‌ شهر دیدار كرده‌ است‌، به‌ قلعۀ ویران‌ آن‌ اشاره‌ دارد كه‌ حاكی‌ از جنگهایی‌ است‌ كه‌ بر سر تصرف‌ آن‌ روی‌ داده‌ است‌. بنا به‌ روایت‌ او پلونه‌ در آن‌ زمان‌ دارای‌ دو هزار خانه‌ و یك‌ مدرسۀ علوم‌ دینی‌ بوده‌ است‌ كه‌ هر روزه‌ طلاب‌ در آن‌ به‌ فراگیری‌ دانش‌ می‌پرداختند. همچنین‌ این‌ شهر دارای‌ 7 مدرسه‌ برای‌ كودكان‌، 6 تكیه‌، 6 كاروان‌سرا و شماری‌ حمام‌ و یك‌ دارالاطعام‌ بوده‌ كه‌ در آن‌ از بام‌ تا شام‌ از آیندگان‌ و روندگان‌ پذیرایی‌ می‌شده‌ است‌ (6 / 164-165).
در اواخر سدۀ 11ق‌ به‌ هنگام‌ عبور نیروهای‌ تاتارهای‌ كریمه‌ به‌ رهبری‌ خان‌ سلیم‌ گرای‌ از نواحی‌ شمالی‌ بلغارستان‌، پلونه‌ آسیب‌ فراوان‌ دید (EI2, VIII / 318). بنا به‌ گزارشهای‌ به‌ جای‌ مانده‌ از دورۀ عثمانیان‌ سه‌ چهارم‌ جمعیت‌ شهر را مسلمانان‌ تشكیل‌ می‌دادند، اما در سدۀ 13ق‌ / 19م‌ جمعیت‌ مسیحیان‌ افزایش‌ یافت‌، چنان‌كه‌ در پایان‌ حاكمیت‌ عثمانیان‌ شمار مسیحیان‌ شهر از مسلمانان‌ بیشتر بود(همانجا). در همان‌ سده‌ حیات‌ فرهنگی‌ پلونه‌ رونق‌ یافت‌ و در 1240ق‌ / 1825م‌ مدرسه‌ای‌ به‌ سبك‌ امروزی‌ و در 1256ق‌ / 1840م‌ اولین‌ مدرسۀ دخترانۀ بلغارستان‌ در این‌ شهر دایر شد («شهر...»).
در جنگ‌ عثمانی‌ ـ روسیه‌ (1294-1295 ق‌ / 1877- 1878م‌) كه‌ روسیه‌ به‌ قلمرو عثمانیان‌ در بالكان‌ حمله‌ كرد، با آنكه‌ شهر فاقد استحكامات‌ دفاعی‌ بود، نیروهای‌ مدافع‌ شهر به‌ فرماندهی‌ غازی‌ عثمان‌ پاشا به‌ مدت‌ 5 ماه‌ در برابر سپاهیان‌ متحد روسیه‌ و رومانی‌ سرسختانه‌ ایستادگی‌ كردند. اگرچه‌ در نهایت‌ این‌ جنگ‌ به‌ شكست‌ عثمانیان‌ منجر شد، اما بیش‌ از 40 هزار تن‌ از نیروهای‌ مهاجمان‌ كشته‌ شدند. پلونه‌ بر اثر این‌ هجوم‌ نیمه‌ ویران‌ شد و اهالی‌ ترك‌ آن‌ از شهر گریختند و پس‌ از برقراری‌ آرامش‌ تنها یك‌ سوم‌ از آنها به‌ شهر بازگشتند و جای‌ خالی‌ تركان‌ را بلغارهای‌ مقیم‌ دهكده‌های‌ پیرامون‌ پر كردند (سامی‌، 2 / 1533؛ EI2, VIII / 319؛ لاموش‌، 332؛ باربر، 169).

مآخذ

اطلاعاتی‌ دربارۀ كشور جمهوری‌ مردم‌ بلغارستان‌، وزارت‌ امور خارجه‌، تهران‌، 1352ش‌؛
اولیا چلبی‌، سیاحت‌نامه‌، به‌ كوشش‌ احمد جودت‌، استانبول‌، 1318ق‌؛
باربر، نوئل‌، فرمانروایان‌ شاخ‌ زرین‌، ترجمۀ عبدالرضا هوشنگ‌ مهدوی‌، تهران‌، 1364ش‌؛
سامی‌، شمس‌الدین‌، قاموس‌ الاعلام‌، استانبول‌، 1306ق‌؛
لاموش‌، لئون‌، تاریخ‌ تركیه‌، ترجمۀ سعید نفیسی‌، تهران‌، 1316ش‌؛
نیز:

Britannica, micropaedia,1989;
EI²;
Encarta Reference Library, 2004;
«General Info», Economic Review of the Pleven Region, www.bia-bg.com / bia / regional / pl-economic.htm;
«Pleven», Wiki-pedia, en.wikipedia.org / wiki / pleven;
Ryalls, A., Bulgaria for Tourists, Kenneth Mason;
«Town of Pleven», Bgglobe, www.bgglobe. net / index.php? 1=1&mi=1&S=-891 ;
Winston, V. H., «The Land», Bulgaria, ed. L.A.D., Dellin, New York, 1957;
The World Gazetteer, www.world-gazetteer.com.

پرویز امین‌