بنجر مسین

بَنْجَرْمَسین، شهر و بندری در جنوب شرقی استان كالیمانتان جزیره بورنئو (نک‌ : ه‌ د، 10 / 348). این شهر در °3 و ´18 عرض جنوبی و °114 و ´35 طول شرقی در ملتقای رودخانه‌های باریتو و مارتاپورا واقع است (EI²؛ «اندونزی ...»). وسعت بنجرمسین 145‘408 كمـ 2 است («دائرةالمعارف ...»، VI / 83).
بنجرمسین از سلطان‌نشینهای اندونزی بود كه تا زمان از میان رفتن دولت هندوی ماجاپاهیت خراج‌گزار این دولت بود. در اوایل سدۀ 10ق / 16م، این سلطان‌نشین دستخوش آشوبهای داخلی شد و از دولت اسلامی جاوه كمك خواست. دولت جاوه دادن كمك را به پذیرش اسلام از سوی بنجرمسین مشروط كرد، و در نتیجه سلطان بنجرمسین و اتباعش در حدود سال 927ق / 1521م اسلام آوردند (اسعدی، 1 / 290؛ آرنلد، 390-391).
در سدۀ 17م دولت هلند برای تسلط بر تجارت ادویۀ بنجرمسین كوشید تا این سرزمین را زیر نفوذ خود گیرد. پس از برخوردهای نظامی بین طرفین، سلطان بنجرمسین در 1045ق / 1635م و سپس در 1075ق / 1664م قراردادهای انحصاری با هلند منعقد كرد، اما هر دو آنها نقض شد و هلندیها این سلطان‌نشین را ترك گفتند (هال، 491). با این همه، در اوایل سدۀ 19م هلندیها بار دیگر به آنجا بازگشتند و سلطان بنجرمسین بخشهایی از قلمرو خود را در 1232ق / 1817م و بخشهای دیگری را در 1826م به دولت هلند واگذار كرد (ریكلفس، 218). بروز منازعاتی در بنجرمسین میان سلطان و معدنچیان و ایجاد شورش بهانه‌ای به دست هلندیها داد تا در امور این سلطان‌نشین مداخله، و سرانجام خاك آن را ضمیمۀ مستملكات خود كنند. هلند در 1277ق / 1860م رسماً سلطنت بنجرمسین را ملغا، و حاكمیت استعماری را در آنجا اعلام نمود، ولی مقاومتهای پراكنده مردم تا 1323ق / 1905م ادامه یافت (همو، 218-219؛ هال، 546).
به سبب باتلاقی بودن زمینها و طغیان آب رودها بسیاری از ساختمانهای این شهر بر روی ستونها یا شناورهایی در آب ساخته شده است («اندونزی»؛ آمریكانا، III / 140). بنجرمسین حدود 32 كمـ از دریا فاصله دارد و دست‌یابی كشتیهای اقیانوس‌پیما به آن از طریق رودخانه باریتو انجام می گیرد (هارجونو، 40). وجود منطقۀ باتلاقی گسترده در پیرامون بنجرمسین كه ناشی از وجود رودخانه‌ها و آبراهه‌های بسیار در اطراف آن است، ساختن راههای ارتباطی را در مناطق ساحلی غیرممكن می‌سازد، و بنابراین، در ساختن راه ارتباطی بنجرمسین به بالیكپاپان از طریق تنجونگ، از كوهپایه‌ها بهره گرفته شده است. وجود این رودخانه‌ها و باتلاقها سبب می شود كه آب شور به آب آشامیدنی شهر نفوذ كند و این در فصل خشك، شهر را دچار كمبود آب آشامیدنی می سازد (هارجونو، 39).
بنجرمسین یكی از 10 شهر مهم اندونزی است و از نظر صادرات و واردات و مركزیت امور تجاری دارای اهمیت است (نک‌ : اندونزی، گذشته ...، 5؛ اندونزی، 9). جمعیت بنجرمسین (بنا بر سرشماری 1977م) 466‘546 نفر است («اندونزی»).

مآخذ

اسعدی، مرتضی، جهان اسلام، تهران، 1366ش؛
اندونزی، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، تهران، 1372ش؛
اندونزی، گذشته و آینده، اداره اطلاعات سفارت جمهوری اندونزی، تهران؛
ریكلفس، م .ك .، تاریخ جدید اندونزی، ترجمۀ عبدالعظیم هاشمی‌نیك، تهران، 1370ش؛
نیز:

Americana;
Arnold, T.W., The Preaching of Islam, Delhi, 1984;
EI²;
Enciclopedia Italiana, Rome;
Hall, D.G.E., A History of South-East Asia, London, 1964;
Hardjono, J., Indonesia, Djakarta, 1971;
«Indo- nesia...», Greatest Cities, w.w.w. greatestcities. com / Asia / Indonesia / Banjarmasin_Bandjarmasin_city.htm.

پرویز امین