بلاوات

بَلاوات، یا بلاباذ، بلوات، روستایی كوچك در 25كیلومتری جنوب خاوری شهر موصل. شهرت این روستا به سبب وجود تپه‌ای باستانی در نزدیكی آن است كه آثار با ارزشی از دوران آشور باستان از آن به دست آمده است (نک‌ : رو، 245 -244؛ هندكوك، 55؛ اوتس،123 ). بنابر كتیبه‌ای از آشور بانی پال دوم، نام باستانی بلاوات، «ایمگور ـ انلیل» بوده كه در 16 كیلومتری شمال شرقی نمرود امروزی یا «كلحو»ی باستان ــ پایتخت آشور ــ واقع بوده است («بلاوات ...»). آشور نصیرپال دوم (حك‌ 884- 859ق‌م) در آنجا كاخی ییلاقی ساخت و بعدها، پسرش، شلمنصر سوم (حك‌ 858-824ق‌م) بر شكوه این كاخ افزود و در آنجا اقامت گزید (نک‌ : رو، 244؛ مورتگات، 387؛ توین بی، 182).
در 1295ق / 1878م، هرمزد رسام موصلی در تپۀ باستانی بلاوات به كاوشهای باستان‌شناختی پرداخت. در این كاوشها دروازه‌های كاخ شلمنصر سوم، مزین به نوارهای برنزی و قلم‌زنی شده، و آثار با ارزش دیگری كه مبین تاریخ نیمه نخست پادشاهی شلمنصر سوم و به طور كلی تاریخ و تمدن آشوریان در سدۀ 9ق‌م است، به دست آمد و به موزه بریتانیا در لندن منتقل شد (نک‌ : اوتس، همانجا؛ مورتگات، 385، 390-392؛ رو،245 -244؛ «بلاوات»).
در متون دورۀ اسلامی از بلاوات با نامهای بلد ( حدود العالم، 47، 155؛ ابن رسته، 106)، بلاباد یا بلاباذ (یاقوت، 1 / 707) یاد شده است. بلاباذ بر روی شهری ایرانی و كهن موسوم به «شهرآباد» ساخته شده بود (نک‌ : لسترنج، 99). این قریه به نوشته یاقوت (همانجا) در خاورشهر موصل، و بین این شهر و رودخانه زاب، و بر سر راههای كاروان رو قرار داشته، و محل توقف كاروانهایی بوده است كه از آنجا می‌گذشته‌اند.
بلاوات امروزه روستایی كوچك با جمعیتی اندك از توابع حمدانیه در لواء موصل عراق است و مردم آن پیرو فرقه «شَبَك»اند (بابان، 1 / 67؛ صراف، 10).

مآخذ

ابن رسته، احمد، الاعلاق النفیسة، به كوشش دخویه، لیدن، 1891م؛
بابان، جمال، اصول اسماء المدن و المواقع العراقیة، بغداد، 1989م؛
توین بی، آرنولد، تاریخ تمدن، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران، 1362ش؛
حدودالعالم، به كوشش منوچهر ستوده، تهران، 1362ش؛
صراف، احمد حامد، الشبك من فرق الغلاة فی العراق، بغداد، 1373ق / 1954م؛
مورتگات، ا.، الفن فی العراق القدیم، ترجمۀ عیسی سلمان و سلیم طه تكریتی، بغداد، 1975م؛
یاقوت، بلدان؛
نیز:

«Blawat (ancientImgur-Enlil, Iraq)», TheBritisch Museum, www.thebritishmusem.ac.uk / compass / ixbin /Print ? Enc 379;
Handcock, S.P, Mesopotamian Archaeology, London, 1912;
Le strange, G., The Lands of the Eastern Caliphate, London, 1966;
Oates, D., Studies in the Ancient History of Northern Iraq, London, 1968;
Roux, G., Ancient Iraq, London, 1964.

مهدی كیوانی