بسرمیان

بِسِرْميان‌، نام‌ گروهی‌ قومی‌ از اودمورتها كه‌ به‌ صورت‌ بسرمِن (بروكهاوس‌، IIIA / 603؛ آكينر،103) و بسرمان ‌(«دائرۃ ـ المعارف‌...»، (VI / 227 نيز آمده‌ است‌. بعضی‌ نام‌ بسرمان‌ را تصحيفی از نام مسلمان می‌دانند كه به‌ گونه‌ای مغلوط به صورتهای‌ بوسورمان و موسورمان‌ در ميان‌ مسيحيان‌ روسيه‌ تلفظ می‌شد و تعبيری كلی‌ برای‌ نام مسلمان‌ بوده‌ است‌، چنانكه‌ امروز نيز اين‌ اصطلاح‌ بر مسلمانان‌ اهل تسنن‌ اطلاق‌ می‌شود (آكينر، نيز «دائرۃ‌المعارف‌»، همانجاها).
بسرميانها كه‌ با وتياكها قرابت‌ دارند (EI²)، در ناحيۀ گلازوفسكی‌ و بالزينسكی‌ در جمهوری‌ خود مختار اودمورت‌ فدراسيون روسيه زندگی می‌كنند (همانجا؛III / 262 , BSE³؛ آكينر، همانجا). در گذشته‌ گروههايی‌ از بسرميانها در نواحی‌ كيچانوف‌، پُنين، يومْسْك‌ و چينْسْك‌ نيز سكنى داشتند ( بروكهاوس‌، همانجا). زبان‌ آنها اودمورتی‌ با آميزه‌هايی‌ از زبان‌ تاتاری‌ است‌ كه‌ گويش خاصی را پديد آورده است (آكينر، نيز BSE³، همانجاها).
منشأ اين‌ گروه‌ قومی كه اكنون شاخه‌ای از اودمورتها محسوب‌ می‌شوند، تاكنون‌ به‌ درستی مشخص نشده‌ است‌. بعضی‌ از محققان‌ برای بسرميانها منشأ مغولی‌ (بروكهاوس‌، همانجا)، و برخی‌ ديگر منشأ تركی‌ قائلند (آكينر، همانجا)، ولی‌ از آگاهيهای قوم‌شناسی‌ و تاريخی‌ چنين بر می‌آيد كه‌ بسرميانها از اعقاب‌ بلغارهای‌ اطراف‌ رودهای‌ ولگا و كاما باشند (BES³،همانجا).جووانی‌ پيانو كارپينی نمايندۀ پاپ‌ رم‌ هنگام‌ سفر به‌ مغولستان‌ در 644ق‌ / 1246م‌ از اين‌ ناحيه‌ گذشته‌، و از بسرميانها به‌ عنوان‌ اتباع‌ تاتار، ياد كرده‌ است‌؛ ولی‌ معلوم‌ نيست‌ آن‌ گروه‌ همان‌ قومی‌ باشد كه‌ امروز به‌ اين‌ نام‌ شناخته‌ می‌شود (آكينر، همانجا).
اين گروه‌ تا سدۂ 10ق‌ / 16م‌ مسلمان‌ بودند، و در 963ق‌ / 1556م‌ به‌ فرمان ايوان‌ مخوف‌ تزار روسيه‌ به‌ اجبار آيين‌ مسيح‌ را گردن‌ نهادند و به ظاهر در سدۂ 11ق‌ / 17م‌ رسماً مسيحی‌ شدند و تا انقلاب اكتبر 1917 روسيه‌، مسيحی ارتدُكس شمرده‌ می‌شدند. اين قوم‌ در باطن‌ مسلمان باقی مانده‌، و بسياری از سنتهای اسلامی‌ را حفظ كرده‌ بودند؛ به‌ويژه‌ در ميان‌ آنان‌ رسم‌ چنين‌ بود كه‌ پس‌ از كشيش‌ مسيحی‌، ملای مسلمان‌ را به‌ بالين‌ محتضر فرا می‌خواندند (²EI). آمار دقيقی‌ از شمار اين‌ گروه‌ قومی‌ در نقاط ياد شده وجود ندارد. گويا شمار آنان در 1305ش‌ / 1926م‌ 035‘10نفر بود كه‌ 962‘9 نفر، يعنی‌ 3 / 99% آنان‌، گويش‌ خاص‌ خود را زبان‌ مادري‌ اعلام‌ كردند (آكينر، همانجا).

مآخذ

Akiner, Sh., Islamic Peoples of the Soviet Union, London, 1986;
Brockhaus, Entsiklopedicheskii slovar', St. Petersburg, 1891;
BSE³;
EI²;
Turk ansiklopedisi, Istanbul, 1968.
عنايت‌ الله‌ رضا