بائوچی

بائوچی، شهر و استانی مسلمان‌نشین در شمال کشور نیجریه. شهر بائوچی در 1224ق/ 1809م به دست مجاهد مسلمانی به نام «یعقوبو» پی افکنده شد و سپس دولتی به همین نام به منظور اجرای برنامۀ جهادی برای گسترش اسلام در غرب افریقا در دشت مرتفع بائوچی پایه‌گذاری گردید. شهر بائوچی سالها به نام بنیان‌گذار خود، یعقوبو نامیده می‌شد (اکپرفور، 72؛ فیج، 204؛ بریتانیکا، میکرو، I/ 882).
بائوچی در شمال رودخانه‌های نیجریه و بنوئه در میان قله‌های مرتفع فلات جوس در °10 و ´19 عرض شمالی °9 و ´50 طول شرقی قرار دارد (همانجا؛ کوک، 303). شهر بائوچی از آغاز تشکیل دولت، پایتخت، و از 1926م که استانهای دیگر در کنار استان بائوچی ایجاد گردید، مرکز استان بود (ﻧﻜ : بریتانیکا، همانجا). بائوچی در تقسیمات کشوری نیجریه در 1976م نیز به عنوان استان تعیین گردید (نیجریه، 94-95). این استان که 650‘67 ﮐﻤ 2 مساحت دارد، علاوه بر شهر بائوچی شهرهای گمب، جمعار، کاتاگوم و میسو را در بر می‌گیرد (بریتانیکا، همانجا).

پیشینۀ تاریخی

در اوایل سدۀ 13ق/ 19م در پی‌گیری جهاد اسلامی برای گسترش اسلام در غرب افریقا، ابتدا چند امیرنشین مسلمان در مناطقی که فاقد دولت بودند و ساکنان غیرمسلمان داشتند، ایجاد شد که امیرنشین بائوچی از آن جمله بود ( فیج، 204-203). پس از آن یعقوبو که سالیان دراز از «دان فودیو» مجاهد مسلمان اهل گوبیر آموزش اسلامی دیده بود، به منظور تشویق قبایل بائوچی برای گرایش به اسلام به این منطقه رفت. او مرکز کار خود را ابتدا در اینکیل قرار داد، اما در 1809م به بائوچی رفت و دولت- شهر بائوچی را تأسیس کرد و تا آخر عمر حکومت آنجا را دردست داشت (هاگبن، 172)؛ برخی نیز گفته‌اند که مردم منطقۀ بائوچی پیش از آن مسلمان شده بودند (همانجا).
پس از درگذشت یعقوبو در 1261ق/ 1845م پسرش ابراهیم به حکومت رسید (1845-1877) که در این دوره بسیاری از قبایل تابع دولت بائوچی شورش کردند و استقلال یافتند. ابراهیم در 1877م فرمانروایی را به پسر خود، عثمان (ﺣﻜ 1877-1883م) واگذار کرد. در زمان حکومت عثمان عمویش مدعی فرمانروایی شد و آثار خرابیهای ناشی از درگیریهای این دو هنوز در شهر بائوچی باقی است (همانجا). پس از مرگ عموی عثمان، خود او هم توسط نمایندگان مردم از کار برکنار گردید و عموزادۀ دیگرش بر جای او به حکومت رسید که استبداد و خشونت او سرانجام به کشتار جمعیِ ساکنان شهر مسلمان‌نشین گورام در 1900م انجامید (همو، 173). این وضع با ورود نیروهای نظامی انگلیس در همان سال پایان گرفت و محمد نامی به حکومت رسید؛ اما وی در 1901م درگذشت و پس از او، حسن تا 1907م حکومت کرد و در آن سال یعقوب نوادۀ بنیان‌گذار بائوچی حکومت را به دست گرفت (همانجا). در 1902م نیروهای نظامی انگلیس که با اشغال کامل بائوچی دو بخش شمال و جنوب نیجریه را جداگانه تحت الحمایۀ خود قرار داده بود، این دو بخش را نیز ادغام کرد و نیجریۀ یکپارچه را تحت حمایت خود قرار داد (همو، 176).
بیشتر مردم بائوچی مسلمانند و جمعیت مسلمان این منطقه که در 1953م، 1/ 74٪ از ساکنان را تشکیل می‌دادند، در 1963 به 6/ 80٪ افزایش یافت (کوک، 313، 316). جمعیت استان بائوچی طبق آمار 1991م/ 1370ش، 413‘294‘4 نفر بود (افریقا...، 802). مردم بائوچی از تیره‌های مختلفند که مهم‌ترین آنها فولانی، هوسا و انگاس است (بریتانیکا، همانجا). بائوچی مرکز مهم‌ استخراج معادن قلع و صدور برخی مواد معدنی است. ایجاد راه‌آهن در 1961م بر اهمیت بائوچی به عنوان مرکز جمع‌آوری بادام‌زمینی و پنبه و نیز مرکز تجارتی غلات، حبوبات، برنج پیاز و احشام افزوده است (کورنون، 77؛ بریتانیکا، همانجا).
از شخصیتهای مشهور منسوب به بائوچی ابوبکر تافاوابلوا اولین نخست‌وزیر دولت مستقل نیجریه بوده است (بریتانیکا، همانجا).

مآخذ

کورنون، تاریخ معاصر افریقا، ترجمۀ ابراهیم صدقیانی، تهران، 1365ش؛
کوک، ژ.م.، مسلمانان افریقا، ترجمۀ اسدالله علوی، مشهد، 1373ش؛
نیجریه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، تهران، 1374ش؛
نیز:

Africa south of the sahara, london, 1998;
akpofure, R. and M. crowder, nigeria, london, 1966;
britannica, 1978;
fage, J.D., a history of africa, london, 1995;
hogben, S.J., the muhammadan emrates of nigeria, london, 1930.
پرویز امین