اوتارپرادش

اوتارْپِرادِش، از ایالتهای شمالی هند با اقلیت بزرگی از مسلمانان. این ایالت در بخش شمالی درۀ گنگ جای گرفته است كه از شمال به سرزمین خود مختار تبت و نپال، از غرب و شمال غربی به دهلی و ایالتهای هیماچال پرادش، هارایانا، راجستان، و از جنوب به ایالتهای مادهیا پرادش، و از شرق به بیهار متصل است («اطلس ... »، 3؛ بریتانیكا، XII/ 222-223). اوتارپرادش 413/ 294 كمـ2 وسعت دارد و از لحاظ طبیعی به 4 منطقه تقسیم شده است: كوهستانی شمال، دشت هموار گنگ كه بیشترین قسمت ایالت را تشكیل می‌دهد، زمینهای تپه‌ای جنوب، و زمینهای جنگلی و باتلاقی دامنۀ كوه. در اوتارپرادش رودخانه‌های فراوانی جریان دارند كه بزرگ‌ترین آنها گنگ، و شاخه‌های آن جهنا، گومتی، و گهاگهاراست («اطلس»، 2؛ بریتانیكا، XII/ 223).
اوتارپرادش غیر از منطقۀ كوهستانی شمال، دارای آب و هوای موسمی استوایی است. در ناحیۀ دشت، درجۀ حرارت بین °5/ 12 تا °45 سانتی‌گراد در نوسان است. ریزش باران سالیانه در مناطق مختلف ایالت اوتارپرادش متفاوت است: در منطقۀ شمالی 250 سانتی‌متر، در دشت بین 125 تا 150 سانتی‌متر، و در شرق كمتر از 75 سانتی‌متر (همانجا؛ اینترنشنال، XVIII/ 563).
طبق آمار سال 1990م/ 1369ش اوتارپرادش 000‘090‘132 نفر جمعیت داشته است كه 77٪ آنها در روستا زندگی می‌كرده‌اند. بیشتر ساكنان اوتارپرادش هندو مذهب هستند و مسلمانان اقلیت بزرگی را در این ایالت تشكیل می‌دهند. طبق آمار سال 1971 م از جمعیت 000‘336‘88 نفری، 000‘676‘13 نفر مسلمان بوده‌اند و بیشتر مسلمانان، شامل سنیان و شیعیان، در مناطق شهری زندگی می‌كنند («اطلس»،10, 156؛ موكرجی، 214-217, 220؛ احمد، 335-336؛ جمشیدی، 220).
اوتارپرداش دارای شهرهای بزرگی است از جمله: كانپور مركز در حال گسترش صنعتی، وارانسی (بنارس) از شهرهای مهم مذهبی هندوان، آگره (ه‌ م) پایتخت قدیمی هند و جایگاه تاج محل، اسدآباد شهری مذهبی با مسجد جامع بزرگ، و لكهنو مركز اداری و حكومتی ایالت كه شهری تاریخی و باستانی است (EWA, VII/ 1909؛ «اطلس»، 132؛ اینترنشنال، همانجا).
اوتارپرادش دارای سابقۀ تاریخی است و بخشهایی از این سرزمین مورد احترام هندوان و بوداییان است. نفوذ اسلام در اوتارپرادش به سده‌های قبل از 6 ق/ 12 م بازمی‌گردد. در دورۀ سلاطین دهلی و مغولان هند، اوتارپرادش تحت فرمان آنها قرار گرفت و آثار و بقایای این دوره در جاهای مختلف این ایالت باقی است. در سدۀ 12 ق/ 18م بخشی از اوتارپرادش به نام اوده (ه‌ م) تحت فرمان سلاطین شیعه مذهب قرار گرفت كه زمینۀ گسترش فرهنگ شیعی در شمال هند شد. از 1798 تا 1833 م ایالت اوتارپرادش تحت نظر حكومت انگلستان قرار گرفت كه آن را «ایالت متحد اوده و آگره» نامیدند. در دورۀ استقلال، نواحی مختلف این ایالت از مراكز فعالیت جنبش استقلال‌طلبان هند بود. پس از استقلال هند، ایالت متحد اوده و آگره در 26 ژانویۀ 1960 م/ 7 بهمن 1338 ش تغییر نام به اوتارپرادش یافت (هالیستر، 172 بب‌ ؛ رابینسن، 10-14؛ موكرجی، 216-219؛ WNGD, 1273؛ بریتانیكا، XII/ 223). این ایالت دارای مراكز تحقیقات اسلامی است، از جمله: مركز تحقیقات اسلامی شبلی ندوی در اعظم گره (ه‌ م) و دانشگاه مسلمانان علیگره (همان، I/ 271؛ EI2, I/ 809).
اوتارپرادش از مراكز درگیری مسلمانان و هندوهاست كه برجسته‌ترین آن درگیری مسلمانان و هندوها بر سر مسألۀ مسجد بابری بوده است (جمشیدی، 146-155، 222).
ایالت اوتارپرادش دارای رودخانه‌های پر آب و زمین حاصل‌خیز، و از مراكز كشاورزی هند است. برخی از تولیدات كشاورزی اوتارپرادش عبارتند از: برنج، گندم، سیب‌زمینی، نیشكر، توتون و پنبه. تولیدات صنعتی اوتارپرادش كاغذ، توتون، نساجی و چرم‌سازی است و از این میان،صنعت چرم‌سازی دارای اهمیت بسیار است («اطلس»، 169-172؛ بریتانیكا، XII/ 223؛ GSE, XXVII/ 710).

مآخذ

جمشیدی بروجردی، محمدتقی، علل ریشه‌ای درگیریهای مسلمانان و هندوها، تهران، 1372 ش؛
هالیستر، جان نُرمن، تشیع در هند، ترجمۀ آذرمیدخت مشایخ فریدنی، تهران، 1373 ش؛
نیز:

Ahmad, I., «The Shia-Sunni Dispute in Lucknow, 1905-1980», Islamic Society and Culture, New Delhi, 1983;
An Atlas of India, Delhi, 1990;
Britannica , 1986;
EI2;
EWA;
GSE;
International;
Mukerji, A. B., «The Muslim Population of ... », Islamic Culture, 1973, vol. XLVII, no.1;
Robinson, F., Separatism Among Indian Muslims, London, 1974;
WNGD.
مجید سمیعی