الرا

اِلُرا، شهری در شهرستان اورنگ آباد در استان مهاراشترا در مركز هند. الرا را برخی وِرولا یا اِلورا و اِلاپورا به معنی شهر هِلْ نامیده، و برخی دیگر آن را با نام تامیلی اِلو ـ اورو، به معنی شهر قانون (قانون‌آباد)، معادل دانسته‌اند (ERE, V/ 269). مردم هند این شهر را یرولا و بالُرا و وارولا هم می‌نامند ( آسیاتیكا، III/ 1044). دی نام الرا را به 9 شكل مختلف آورده است (نک‌ : ص 232).
الرا در °20 و ´2 عرض شمالی و °75 و ´11 طول شرقی قرار دارد ( آسیاتیكا، همانجا). این شهر در دشتی وسیع و مرتفع از فلات دكن، بین حوزه‌های دو رود گُداوَری و كریشنا، جایی كه خلد آباد در كنارۀ شیب جنوبی آن، اورنگ آباد در انتها و دولت آباد در میان آن دو قرار دارند، واقع است (شروانی، 6-7). الرا كه بین دو منطقۀ اقلیمی مرطوب و خشك واقع شده است، در زمستان هوایی ملایم و خشك و در تابستان هوایی گرم دارد ( كلیر ... ، IX/ 104).
حكومت منطقۀ اورنگ‌آباد كه الرا در آن واقع شده است، از سدۀ 5 م در دست خاندان راشتركوتس بود. كریشنا یكی از سلاطین این خانواده در سدۀ 8 م معبد كیلاسه را در الرا بنا كرد (مجومدار، 281) (به گفته‌ای، اِدو ــ راجۀ اِلیچپور ــ این معبد را ساخت و همو الرا را در نزدیكی چشمۀ آبی شفابخش بنا نمود ( آسیاتیكا، III/ 1044-1045).
الرا در نزدیكی دولت‌آباد (دِواگیری قدیم) قرار دارد كه اواخر سدۀ 7 ق/ 13 م توسط سلطان مسلمان علاءالدین خلجی تسخیر شد و در قبال پرداخت خراج واگذار گردید (داف، 208؛ EI2, II/ 179-180).
محمد تغلق از سلاطین دهلی در 727 ق/ 1327 م دولت‌آباد را پایتخت دوم هند قرار داد (شروانی، 13). پس از آن، با تشكیل حكومت بهمنی در 748 ق/ 1347 م، این منطقه به مدت دو سده تحت حكومت خاندان مسلمان بهمنی قرار گرفت (حكمت، 54؛ زامباور، 437؛ داف، 222)، تا آنک‌ه سرزمین بهمنی تقسیم شد و این منطقه در 905 ق/ 1500 م جزو سرزمین نظام شاهی به شمار آمد و در 1009 ق/ 1600 م پایتخت آنجا شد (EI2, II/ 180).
در هجوم نیروهای مغول برای تصرف دولت‌آباد، ملك عنبر وزیر حكومت نظام شاهی و سایر مخالفان در الرا به جمع‌آوری نیرو پرداختند، اما از سپاهیان مغول شكست خوردند و سرزمین نظام شاهی پس از مرگ ملك عنبر به تصرف شاهان مغولی هند درآمد (كنبو، 1/ 494؛ EI2, I/ 768). این شهر در حكومت نظام شاهی جزو ایالت حیدرآباد شد (ERE، همانجا). الرا در منطقه‌ای حاصل‌خیز قرار دارد. میزان باران سالانه در شرق آن از 750 تا
300‘1 میلی‌متر و در غرب آن از 250 تا 750 میلی‌متر متغیر است. كشت غلات و پنبه و ارزن در این شهر رواج دارد ( آمریكانا، X/ 257؛ كلیر، همانجا).
الرا با داشتن معابد قدیمی مربوط به 3 گروه بودایی، هندو و جینی، بسیار با اهمیت است (فرگوسن، I/ 201-204؛ ERE, VII/ 215). این معابد روبه‌روی روضه (خلدآباد) قرار دارند (همان، V/ 269) كه به سبب دربرداشتن آثار اسلامی همچون مزار ملك عنبر، نظام‌الملك آصف جاه، اورنگ زیب، شیخ زین الحق و فرزندش اعظم شاه معروف است (ركلو، 492؛ EI2, V/ 47). به طور كلی در الرا، آزادی و همزیستی مذاهب مختلف حاكم است («میراث ... 3»، II/ 492). معبد كیلاسه در الرا، بزرگ‌ترین و زیباترین معبد سنگی هند است كه پیروان آیین برهمایی با بنا كردن آن خود را از تأثیر معماری بودایی رها كردند ( آسیاتیكا، III/ 1044). معبد آهلیابابایی در الرا ازجمله آثار سبك معماری اسلامی و هندو به شمار می‌رود (تاراچند، 315). مسعودی در مروج الذهب از معبد بزرگ هندوان در الادرى نام برده است (ص 95) كه احتمال داده‌اند همان الرا باشد (نک‌ : باربیه دومنار، 95).

مآخذ

تاراچند، تأثیر اسلام در فرهنگ هند، ترجمۀ علی پیرنیا و عزالدین عثمانی، تهران، 1374 ش؛
حكمت، علی‌اصغر، سرزمین هند، تهران، 1337 ش؛
زامباور، نسب‌نامۀ خلفا و شهریاران، ترجمۀ محمدجواد مشكور، تهران، 1356 ش؛
كنبو، محمد صالح، شاه جهان نامه، به كوشش غلام یزدانی و وحید قریشی، لاهور، 1967 م؛
مسعودی، علی، مروج الذهب، به كوشش باربیه دومنار و پاوه دكورتی، پاریس، 1914 م؛
نیز:

Americana;
Asiatica;
Barbier de Meynard and Pavet de Courteille, note on Moruj ... (vide: PB, Masʿūdī);
Collier’s Encyclopedia, London, 1986;
The Cultural Heritage of India, Calcutta, 1969;
Dey, N. L., The Geographical Dictionary of Ancient and Mediaeval India, New Delhi, 1984;
Duff, C. M., The Chronology of Indian History, Delhi, 1972;
EI2;
ERE;
Fergusson, J., History of Indian and Eastern Architecture, London, 1910;
Majumdar, R. C., Ancient India, Delhi, 1960;
Reclus, E., Nouvelle géographie universelle, Paris, 1885;
Sherwani, H. K., The Bahmanis of the Deccan, New Delhi, 1985.
پرویز امین