براء بن معرور

بَراءِ بْنَ مَعْرور (د صفر1ق/ اوت 622م)، از انصار و صحابی پيامبر(ص). وي از تيرۂ بنی‌سلمۀ خزرج بود (عروه، 126؛ ابن‌سعد، 3/ 618) و در يثرب سرور قوم خويش به‌شمار می‌رفت (ابن‌هشام، 2/ 81؛ طبری، 2/ 360). اگرچه مطابق پاره‌ای روايات براء در «عقبۀ اولى» كه جمعي از دو قبيلۀ مهم يثرب ــ اوس و خزرج ــ با پيامبر (ص) بيعت كردند، حضور داشت (ابن عبدالبر، 1/ 151؛ ابن‌حجر، 1/ 149؛ ابن‌اثير، 1/ 173)، اما به رواياتی ديگر او نخستين‌بار، هنگامی كه همراه گروهی از مسلمانان يثرب براي گزاردن حج به مكه آمد، موفق به ديدار حضرت رسول (ص) شد (ﻧﻜ : ابن‌هشام، 2/ 81-82؛ ابن‌سعد، 3/ 618، 619؛ احمدبن حنبل، 3/ 460-462). ازاين‌رو، می‌توان احتمال داد كه براء بر اثر تبليغات نخستين گروه از بيعت‌كنندگان با حضرت رسول (ص) در «عقبۀ اولى»، به اسلام گرايش يافت و مسلمان شد (ﻧﻜ : طبری، 2/ 360-361). گفته شده است كه از ميان گروه بيعت‌كنندگانِ «عقبۀ ثانيه»، 12 نفر «نقيب» شدند كه يكی از آنان براء بود (ابن‌هشام، 2/ 86؛ ابن‌سعد، 3/ 618؛ عروه، ‌همانجا؛ ابن‌ حبيب، 268، 270).
چون عنوان نخستين بيعت‌كننده با حضرت رسول (ص) در عقبه، ميان انصار، همواره افتخارآميز به‌شمار می‌آمد، در اينكه آيا براء نخستين بيعت‌كننده بوده است يا نه، ميان روايات منقول از بازماندگان قبايل مدينه، اختلاف است (ابن‌هشام، 2/ 89، 103؛ طبری، 2/ 364؛ قس: بلاذری، 1/ 253، 254؛ ابن‌سعد، 1/ 222، 4/ 8-9). براء در اين بيعت، به نمايندگی از سوی مردم يثرب با پيامبر (ص) عهد كرد كه همگی از او و ديانت اسلام همچون جان و مال و خاندان خويش دفاع كنند (ابن‌هشام، 2/ 84-85؛ احمد بن حنبل، 3/ 461-462؛ طبری، 2/ 362). بر مبنای همين روايات، وی نخستين كسی بود كه در راه سفر به مكه، به جانب كعبه – و نه بيت‌المقدس كه ديگر مسلمانان به هنگام نماز روی بدان سو می¬‌كردند- نماز گزارد، اما چون در نخستين ديدار، آن را با پيامبر (ص) در ميان نهاد، رسول اكرم (ص)‌ با اين كار مخالفت فرمود (كلبی، 2/ 99؛ ابن‌هشام، 2/ 82-83؛ ابن‌سعد، 3/ 619؛ احمدبن حنبل، 3/ 461؛ دارقطنی، 4/ 2037-2038). براء پيش از آنكه پيامبر (ص) به مدينه وارد شود، وفات يافت. آن حضرت بر مدفن وی نماز گزارد و در حق او دعای خير كرد (ابن‌سعد، 3/ 619، 620؛ كلبی، همانجا، ذهبی، 1/ 267 نيز ﻧﻜ : كليني، 3/ 254 ، 4/ 45).
گفته‌اند كه براء نخستين كسی بود كه وصيت كرد تا ثلث مالش را در راه اسلام انفاق كنند (ابن‌سعد، كلبی، بلاذری، همانجاها؛ كلينی، 3/ 255). فرزند او بشر خود از صحابيان حضرت رسول (ص) بود و در بيعت عقبه همراه پدر خويش حضور داشت (بلاذری، 1/ 252)، سپس در جنگ بدر و جز آن شركت جست (ابن‌هشام، 2/ 103؛ كلبی، همانجا؛ بلاذری، 1/ 246). ام‌مبشر، دختر براء، همسر زيدبن حارثه- از بزرگان صحابه- بود و جابربن عبدالله از او احاديثی نقل كرده است (ابن قدامه، 144). خُليده همسر براء نيز از بيعت‌كنندگان با پيامبر (ص)‌ بود و هم از آن حضرت حديث روايت كرده است (ابن‌سعد، 8/ 313).

مآخذ

ابن‌اثير، علی، اسدالغابة، بيروت، داراحياء‌التراث‌العربی؛
ابن حبيب، محمد، المحبر، به كوشش ايلزه ليشتن اشتتر، حيدرآباد دكن، 1361ق/ 1942م؛
ابن‌ حجر عسقلانی، احمد، الاصابة، قاهره، 1328ق؛
ابن سعد، الطبقات الكبرى، بيروت، دارصادر؛
ابن‌عبدالبر، يوسف، الاستيعاب، به كوشش علي‌محمدبجاوی، قاهره، 1380ق/ 1960م؛
ابن‌قدامۀ مقدسی، عبدالله، الاستبصار فی نسب‌ الصحابة من‌ الانصار، به كوشش علی نويهض، بيروت، 1391ق/ 1971م؛
ابن‌هشام، عبدالملك، السيرة النبوية، به كوشش مصطفى سقا و دیگران، قاهره، 1355ق/ 1936م؛
احمد بن حنبل، مسند، قاهره، 1313ق؛
بلاذری، احمد، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، 1959م؛
دارقطنی، علی، المؤتلف و المختلف، به کوشش موفق بن عبدالله، بیروت، 1406ق/ 1986م؛
ذهنی، محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط، بیروت، 1405ق/ 1985م؛
طبری، تاریخ؛
عروة بن زبیر، مغازی رسول الله (ص)، به کوشش محمد مصطفێ اعظمی، رياض، 1401ق/ 1981م؛
كلبی، هشام، نسب معد و اليمن الكبير، به كوشش محمود فردوس العظم، دمشق، داراليقظة ‌العربيه؛
كلينی، محمد، الفروع من‌ الكافی، به كوشش علی‌اكبر غفاری، بيروت، 1401 ق.

كيانوش صديق