ابوسلمه، عبدالله بن عبدالاسد

اَبوسَلَمه، عبدالله بن عبدالاسد بن هلال (د 4 ق/625 م)، صحابی و برادر رضاعی پیامبر (ص). مادرش بَرّه، دختر عبدالمطلب (ابن سعد، 3/ 239) و خود پسر عمۀ پیامبر (ص) بود. وی از زنی ثُوَبیه نام كه پیش از حلیمه مُرضعۀ پیامبر (ص) بود، شیر خورد و از آن رو برادر رضاعی پیامبر نیز شمرده می‌شود (همو،
1/ 108). وی از نخستین كسانی بود كه اسلام آورد (ابن اسحاق، 143؛ ابن سعد، 3‌/ 239) و همراه همسرش با گروه معدودی در هجرت اول به حبشه رفت (ابن اسحاق، 176؛ ابن سعد، 1/204). چون خبر مسلمان شدن مردم مكه به آنان رسید، وی همراه مهاجران از حبشه بازگشت و چون از نادرستی خبر آگاه شد، از بیم آزار مشركان در جوار و پناه دایی خود ابوطالب،‌به مكه درآمد (ابن اسحاق، 164؛ ابن هشام، 2/5). ابوسلمه همچنین با نخستین گروه از مسلمانان به مدینه هجرت كرد (همو، 2/112-113). پیش از غزوۀ ذوالعشیرة، پیامبر اكرم او را در مدینه به جانشینی خود گماشت (واقدی، 1/7؛ ابن هشام، 2/ 248). وی در غزوۀ بدر شركت داشت (همو، 2/ 339) و در غزوۀ احد زخمی به او رسید و به خانۀ خود بازگشت. چندی بعد همراه پیامبر (ص) برای جنگ به حمراء الاسد رفت (واقدی، 1/340-341). پس از مراجعت به مدینه یك ماه به مداوای زخم خود پرداخت، تا اینكه در آغاز محرم 3 ق، پیامبر (ص) او را در رأس 150 تن به سوی بنی اسد فرستاد (همانجا). در بازگشت به مدینه، زخم كهنۀ او ناسور شد و به همان علت درگذشت و در مدینه به خاك سپرده شد (واقدی، 1/343؛ ابن سعد، 3/240؛ بلاذری، 1/207). به هنگام نزع، پیامبر (ص) بر بالین او حضور داشت و پس از مرگ چشمان او را بر هم نهاد (ابن سعد، 3/241). ام سلمه زوجۀ او نیز پس از درگذشت ابوسلمه در اواخر شوال سال 4 ق به عقد نكاح پیامبر (ص) درآمد (واقدی، 1/344). از ابوسلمه حدیثی نقل شده است (احمد بن حنبل، 4/27). عمر یكی از پسران ابوسلمه، در جنگ جمل در سپاه امام علی (ع) بود و از طرف آن حضرت والی بحرین شد (ابن قتیبه، 136)، سپس والی فارس و به قولی حلوان و ماه و ماسبذان شد (بلاذری، 1/430).

مآخذ

ابن اسحاق، محمد، السیر و المغازی، به كوشش سهیل زكار، بیروت، 1398 ق/ 1978 م؛
ابن سعد، محمد، الطبقات الكبری، بیروت، دار صادر؛
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به كوشش ثروت عكاشه، قاهره، 1960 م؛
ابن هشام، السیرة النبویة، به كوشش مصطفی سقّا و دیگران، قاهره، 1375 ق/1955 م؛
احمد بن حنبل، مسند، قاهره، 1313 ق؛
بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، به كوشش محمد حمیدالله، قاهره، 1959 م؛
واقدی، محمد بن عمر، كتاب المغازی، به كوشش مارسدن جونز، لندن، 1966 م.

عبدالامیر سلیم