ابوثمامه صائدی

اَبوثُمامۀ صائِدی، عمرو بن عبدالله بن کعب از شهدای کربلا (61 ق / 681 م). شیخ طوسی (ص 77) نسبت او را انصاری آورده است (نیز نک‌ : مامقانی، 2 / 333). دینوری (ص 238) نام او را ابوثمامۀ صیداوی ضبط کرده که درست نمی‌نماید. در «زیارت ناحیۀ مقدسه» ابوثمامه، عمر بن عبدالله صائدی آمده است (مجلسی، 45 / 73). نسبت صائدی از نام یا لقب یکی از نیاکان او گرفته شده است (نک‌ : طبری، 5 / 364؛ سماوی، 69). وی از اصحاب امیرالمؤمنین علی (ع) بود و در همۀ جنگهای آن حضرت شرکت داشت؛ سپس به مصاحبت امام حسن درآمد و بعد از حرکت آن حضرت به مدینه، در کوفه ماند. پس از مرگ معاویه از جمله کسانی بود که به منظور دعوت امام حسین (ع) در خانۀ سلیمان بن صُرد خزاعی در کوفه گرد آمدند و نامه‌ای به مکه فرستادند (مامقانی، همانجا).
او از فُرسان عرب و از سرشناسان شیعه در کوفه بود و همو بود که به هنگام توقف مسلم بن عقیل در کوفه کمکهای مردم را دریافت و امور مالی را اداره می‌کرد، اسلحه می‌خرید و در این کار بصیرت داشت (طبری، 5 / 364). پس از آنکه هانی بن عروه کشته شد، مسلم بن عقیل کسانی را که با او بیعت کرده بودند، فرا خواند و فرماندهی قبیله‌های تمیم و هَمْدان را به ابوثمامه واگذار کرد (دینوری. همانجا). پس از شهادت مسلم بن عقیل، ابوثمامه مورد تعقیب ابن زیاد قرار گرفت و ناگزیر پنهان شد و سپس با نافع بن هلال مخفیانه از کوفه بیرون رفت و در راه مکه به کربلا به امام حسین (ع) پیوست و در خدمت آن حضرت به کربلا آمد (مامقانی، همانجا). همین ابوثمامه است که مانع شد تا کثیربن عبدالله شعبی، قاصد ابن سعد، مسلحانه به حضور امام برسد و نیز هموست که روز عاشورا، به هنگام ظهر فرا رسیدن وقت نماز را متذکر شد و امام (ع) او را دعا کرد (طبری، 5 / 410، 439). دربارۀ کیفیت شهادت او اختلاف است. به نوشتۀ طبری پس از شهادت حُر بن یزید ریاحی، ابوثمامه همچنان به نبرد ادامه داد تا به شهادت رسید (5 / 441).

مآخذ

دینوری، احمد بن داوود، اخبار الطوال، به کوشش عبدالمنعم عامر و جمال‌الدین شیال، بغداد، 1379 ق / 1959 م؛
سماوی، محمد بن طاهر، ابصار العین فی انصار الحسین، قم، مکتبة بصیرتی؛
طبری، تاریخ؛
طوسی، محمد بن حسن، رجال، نجف، 1380 ق / 1961 م؛
مامقانی، عبدالله بن حسن، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، 1350 ق؛
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، 1403 ق / 1983 م.

عبدالامیر سلیم