ابن مجاور، ابوالفتح نجم الدین یوسف بن حسین

اِبْنِ مُجاوِر، ابوالفتح نجم‌الدين يوسف بن حسين بن محمد بن حسين فارسی (549-601ق / 1154-1205م)، وزير، شاعر، اديب و نحوی. وی در دمشق پا به عرصۀ وجود نهاد و در قاهره ديده از جهان فروبست. پدرش كه مردی زاهد، متدين و صوفی مسلك بود، از شيراز به دمشق آمد و به حلقۀ صوفيه پيوست و سرانجام در مكه مجاور گرديد. بدين سبب خود به مجاور (ابن سعيد، 19، مقريزی، الخطط، 2 / 41) و فرزندان و اعقابش به ابن مجاور شهرت يافتند.
ابن مجاور در دمشق از ابوالقاسم علی بن حسن بن هبةالله شافعی (نك‌ : ه‌ د، ابن عساكر)، محمود بن زنگی آق سنقر، وزير ابوالمظفر سعيد بن سهل فلكی و در اسكندريه از ابوطاهر اسماعيل بن مكی بن عوف دانش آموخت (منذری، 2 / 31). پس از تكميل تحصيلات خود در مسجد اموی مجلس درسی داير كرد و در آنجا به تعليم قرائت قرآن و نحو و ادبيات به فرزندان بزرگان ازجمله عثمان فرزند صلاح‌الدين ايوبی پرداخت و در پی آن به مقام والايی كه شايستۀ آن بود، دست يافت. عثمان در آغاز، امور خود را به ابن مجاور واگذار كرد، سپس در زمانی كه از سوی پدر فرمانروای مصر گرديد، او را به وزارت برگزيد و بعد از وفات پدر كه سلطنت را به دست گرفت، كليۀ امور دولتی را به وی سپرد. ابن مجاور همنشين و هم صحبت ادبا و شعرا بود و با وجود مقام شامخی كه در شعر و ادب داشت، در مباحثات آنان شركت می‌كرد (ابن سعيد، همانجا؛ مقريزی، السلوك، 1(1) / 70؛ ابن جوزی، 8(1) / 353-354).

مآخذ

ابن جوزی، يوسف بن قزاوغلی، مرآةالزمان، حيدرآباد دكن، 1370ق / 1951م؛
ابن سعيد، علی بن موسی، الغصون اليانعة فی محاسن شعراء المائة السابعة، به كوشش ابراهيم ابياری، قاهره، 1967م؛
مقريزی، احمدبن علی، الخطط، بولاق، 1270ق؛
همو، السلوك، به كوشش محمد مصطفی زياده، قاهره، 1956م؛
منذری، محمدبن عبدالقوی، التكملة لوفيات النقلة، به كوشش بشار عواد معروف، بيروت، 1405ق.

ابوالحسن دیانت