ابن قائد اوانی

اِبْنِ قائِدِ اَوانی، محمد (مق‌ 584ق / 1188م)، يكی از عرفای سدۀ 6ق / 12م و اهل اوان (در نزديكی بغداد). از زمان تولد و اوايل كار و تحصيلات او اطلاعی در دست نيست. او را از اصحاب عبدالقادر گيلانی (471-561ق / 1078-1166م) شمرده (ابن عربی، 3 / 256؛ جامی، 525) و صاحب كرامات و اشارات گفته‌اند (صفدی، 4 / 352). به گفتۀ ابن عربی، ابن قائد از «افراد» بوده (3 / 189) و در تعريف افراد، آورده‌اند كه صاحبان اين مقام از حكم قطب خارجند و قطب هيچ تصرفی در امر آنان ندارد (همو، 3 / 255). عبدالقادر گيلانی، به مقام ابن قائد، شهادت داده و او را «مفرد الحضرة» می‌ناميده است (جامی، همانجا).
ظاهراً ابن قائد در اواخر عمر، زمين‌گير شده بود، چنانكه او را با تخت روان به مسجد می‌بردند. صفدی ضمن اشاره به اين نكته، به ذكر سال آخر عمر ابن قائد و چگونگی قتل وی به دست اسماعيليان می‌پردازد. به گفتۀ همو (همانجا) در اين سال (584ق)، يك تن از مبلغان اسماعيليه از طرف سنان بن سليمان (528- 588ق)، داعی اسماعيليه در عراق و شام، به اوان آمده و در مسجد جامع به بدگويی از صحابه پرداخته بود. ابن قائد در همان محل او را مورد اعتراض قرار داد و مردم را بر وی شوراند. سنان بن سليمان كه در مقام تلافی برآمده بود، دو تن از ياران خود را در لباس صوفيه به رباط ابن قائد فرستاد و اين دو تن پس از 9 ماه زندگی در اين محل، در يك روز جمعه و در فرصتی مناسب، ابن قائد و خادم او كشتند.

مآخذ

ابن عربی، محمدبن علی، الفتوحات المكية، به كوشش عثمان يحيی و ابراهيم مدكور، قاهره، 1974م؛
جامی، عبدالرحمن بن احمد، نفحات الانس، به كوشش مهدی توحيدی‌پور، تهران، 1336ش؛
صفدی، خليل بن ایبک، الوافی بالوفيات، به كوشش س. ددرينگ، بيروت، 1974م.

علی بته‌کن