بلا، سیدی

بَلّا، سیدی، ابومحمد عبدالله بن عزوز مراكشی (د 1204ق / 1790م)، نویسندۀ برجستۀ تونسی. اصل وی از سوس و نسبش قرشی عباسی بود. از آنجا كه در زبان بربر واژۀ عبدالله، «بَلَّه» (بَلّا) تلفظ می‌شود، تودۀ مردم وی را «بلّه بن عزوز» می‌خواندند (مراكشی، 8 / 317، 319).
از دوران كودكی و جوانی او اطلاعی در دست نیست، جز اینکـه گفته‌اند كه از محضر ابوالعباس احمد حبیب لمطی استفاده كرده است (فتحی، 47؛ مراكشی، 8 / 318). ابن‌عزوز ظاهراً به پینه‌دوزی اشتغال داشت (EI²)، ولی چون از برخی قدرتهای روحی برخوردار بود، مردم او را صاحب علوم ظاهر و باطن می‌دانسته (فتحی، 46)، و مناقب و كراماتی نیز به او نسبت داده‌اند (مراكشی، 8 / 319).
گفته‌اند كه در شب مرگ او امیر مراكش در خواب دید كه ربع حصار مراكش واژگون شده است و فردای آن روز چون از مرگ بلّا باخبر شد، بر جنازه او حاضر گشت. پیكر بلا را در خانه‌اش در محله باب اُیلان به خاك سپردند و مقبره او از آن پس زیارتگاه گروه كثیری از مردم شد (فتحی، 47). این مقبره در 1303ق مرمت و بازسازی شد (مراكشی، همانجا).
كتابهایی كه از بلا بر جای مانده، اینهاست: اثمد البصائر فی معرفة حكمة المظاهر، كه نسخه‌ای از آن در كتابخانۀ الجزایر موجود است. اجوبة النورانیة، كه نسخه آن نیز در همان كتابخانه محفوظ است (نک‌ : GAL, S, II / 704). الامر الوافی و الترتیب الكافی فی السرالخافی، كه در 12 فصل تدوین شده است و در كتابخانۀ ابن یوسف در مراكش نگهداری می‌شود (بن عربی، 485). ذهاب الكسوف و نفی الظلمات فی علم الطب و الطبائع و الحكمة، كه در 1194ق در علم طب تدوین شده است و به صورت نسخۀ خطی در كتابخانۀ رباط موجود است (GAL, S, II / 704, 713). لباب الحكمة فی علم الحروف و نعم الاسماء الالهیة، كه نسخۀ خطی آن نیز در كتابخانۀ رباط نگهداری می‌شود (همان،II / 704 ). تنبه التلمیذ المحتاج، كه در آن كوشیده است تا میان شریعت، طریقت و حقیقت مشتركاتی بیابد و با برهان به مدعیان پاسخ دهد. تألیف این كتاب در 1188ق / 1774م به پایان رسیده است و نسخه‌ای از آن در خزانه ابراهیم كتانی نگهداری می‌شود (ابن سوده، 497- 498).
دیگر آثار منسوب به او عبارتند: رسالة الصوفی للصوفی، در تعریف و خواص اسم اعظم. نگارش این اثر كه به صورت رباعیات است، در 1195ق / 1781م به پایان رسیده است (مراكشی، 8 / 317- 318)؛ الاسئلة و الاجوبة، در فقه، اصول و طب؛ كشف الرموز، دربارۀ گیاهان دارویی؛ بحرالوقوف علی سرالحروف؛ حل العقود و عقدالحلول؛ السرالوافی و الترتیب الكافی (كنون، 1 / 313، 314، 320؛ فتحی، 46-47؛ مراكشی، 8 / 318).

مآخذ

ابن سوده، عبدالسلام، دلیل مؤرخ المغرب الاقصی، تطوان، 1369ق / 1950م؛
بن عربی، صدیق، فهرس مخطوطات خزانة ابن یوسف بمراكش، بیروت، 1414ق / 1994م؛
فتحی، محمد، السعادة الابدیة، دارالبیضاء، دارالطباعة الحدیثة؛
كنون، عبدالله، النبوغ المغربی فی الادب العربی، بیروت، 1395ق / 1975م؛
مراكشی، عباس، الاعلام بمن حل مراكش و اغمات من الاعلام، به كوشش عبدالوهاب بن منصور، رباط، 1977م؛
نیز: GAL, S. ;
EI²

مریم فلاحتی‌موحد