بدهن شطاری

بُدهَنِ شَطّاری، از عارفان طریقۀ شطاریه در سده‌های 9-10ق/ 15-16م و از نوادگان شیخ عبدالله شطاری، سلسله‌نسب وی با چند واسطه به شیخ شهاب‌الدین عمر سهروردی (د 632ق/ 1235م) می‌رسد. جد وی شیخ عبدالله شطاری که مرید و خلیفۀ شیخ‌محمد طیفوریه و از عارفان سلسلۀ طیفوریه بود، در سدۀ 9ق به فرمان شیخ خود از ایران به هند سفر کرد و در روستای ماندو ــ از توابع مالوه (‌ﻧﻜ : ندوی، 49) ــ ﺳﻜﻨﻰ گزید و طریقت شطاریه را در آنجا بنیان نهاد (دهلوی، 182؛ شاهنوازخان، 2/ 583؛ غوثی، 147-149؛ غلام‌سرور، 2/ 306-307).
بدهن مدتی در روستای اچولی اقامت داشت (چشتی، 1196)؛ سپس به جونپور رفت و در سلک ارادتمندان شیخ حافظ جونپوری، مرید و خلیفۀ شاه عبدالله شطاری درآمد و اصول طریقت شطاریه را از او فرا گرفت (غوثی، 187؛ رضوی، II/ 155). وی در طریقۀ چشتیه شاگرد و مرید شیخ محمد عیسى تاج جونپوری بود و در این طریقه به مقام شیخیت رسید (چشتی، همانجا؛ عبدالحی، 4/ 52-53؛ رضوی، I/ 367). بدهن ظاهراً افزون بر دو طریقۀ شطاریه و چشتیه، در طریقۀ سهروردیه نیز سلوک نمود و با تعالیم و اصول این سلسله نیز آشنایی یافت، چنانکه شاگردش قطین نیز خود را از عارفان سهروردی می‌دانست (شیرانی، 3/ 51؛ رضوی، همانجا).
بدهن در زمان حکومت سلطان سکندر بن بهلول لودی (ﺣﻜ 894-915 یا 923ق/ 1489-1509 یا 1517م)، در هند به عنوان پیر و شیخ طریقت شطاری به ارشاد و تعلیم مریدان پرداخت. برخی از مریدان او که خود در شمار بزرگان بودند، بدین شرحند: 1.شیخ رزق‌الله، معروف به راجن و متخلص به مشتاقی (د 989ق/ 1581م). وی عموی شیخ عبدالحق دهلوی و از جمله عارفان و فاضلان آن عصر بود. شیخ رزق‌الله نزد شیخ بدهن تلقین ذکر یافت. 2. شیخ ولی شطاری بدولی (د956ق/ 1549م). 3. شیخ قطب علی قطبن مؤلف افسانۀ عشقی مرگاوتی. 4. شیخ بهاء‌الدین مندوی (د 921ق/ 1515م) که از مصاحبان بدهن بود و ظاهراً توسط او به طریقت شطاریه ارادت یافت (دهلوی، 206؛ عبدالحی، 4/ 53؛ غوضی، شیرانی، همانجاها؛ رضوی، I/ 366-367,II/ 155؛ نیز برای اطلاع دربارۀ شیخ رزق‌الله، ‌ﻧﻜ : دهلوی، 180؛ غلام سرور، 1/ 440-441).
کراماتی نیز به بدهن نسبت داده شده است؛ از جمله دربارۀ او گفته‌اند: به هنگام مرگ به فرزندش شیخ صدرالدین وصیت کرد که پس از آنکه به من کفن پوشاندی در کنارم بیارام تا تو را نعمت بخشم، شیخ صدرالدین نیز به وصیت پدر عمل کرد و پس از آن بود که اسرار عالم ملکوت و جبروت از عش تا تحت‌الثرێ بر وی آشکار شد و راه بدهن را ادامه داد (چشتی، 1196-1197).
بدهن در پانی پت درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد. تاریخ وفات او دانسته نیست، اما با توجه به شرح حال مختصر او و نیز تاریخ درگذشت مریدانش می‌بایست در اواسط سدۀ 10ق/ 16م وفات یافته باشد. پس از او شیخ ولی شطاری در روستای بدولی راه استادش را ادامه داد (‌ﻧﻜ : همانجا؛ EI2, I/ 1284).

مآخذ

چشتی، عبدالرحمان، مرآة‌الاسرار، ترجمۀ علی‌اصغر چشتی صابری، لاهور، 1411ق؛
دهلوی، عبدالحق، اخبار الاخیار، دیوبند، 1332ق؛
شاهنوازخان، مآثرالامرا، به کوشش عبدالرحیم و میرزا اشرف‌علی، کلکته، 1308ق/ 1890م؛
شیرانی، حافظ محمود، مقالات، به کوشش مظهر محمود شیرانی، لاهور، 1969م؛
عبدالحی، نزهة الخواطر، حیدرآباد دکن، 1374ق/ 1954م؛
غلام سرور لاهوری، خزینة‌الاصفیا، لکهنو، 1290ق؛
غوثی شطاری، محمد، گلزار ابرار، به کوشش محمد ذکی، پتنه، 1994م؛
ندوی، معین‌الدین، معجم‌الامکنة، حیدرآباد دکن، 1353ق؛
نیز:

EI2;
Rizvi, A.A., A History of Sufism in India, New Delhi, 1986
محمدجواد شمس