ابومحمد جعفر حذاء

اَبومُحَمَّدْ جَعْفَرِ حَذّاء (د 341 ق / 952 م)، از عرفای فارس و استاد ابن‌خفیف (ﻫ م). لقبش حذاء به معنی كفشگر است. ابومحمد از مردم شیراز بوده و در محلۀ باغ‌نو آن شهر به كفش‌دوزی می‌پرداخته است (روزبهان، 41؛ جنید، 225). از زندگی و نحوة سیر و سلوك او اطلاع دقیقی دردست نیست، جز آنكه شاگرد و مرید ابوعمرو اصطخری بوده است (قشیری، 182؛ عبداللطیف، 185؛ ابن ملقن، 494؛ زركوب، 130). اعتقاد او در حق استادش چنان بود كه برای حل مشكلات عرفانی خویش از شیراز به اصطخر می‌رفت (قشیری، همانجا).
ابومحمد با مشایخ معاصر خویش نیز چون جنید، شبلی، ابوالحسن علی بن هند فارسی، بندار بن حسن شیرازی و مؤمل جصاص مصاحبت داشته است (سلمی، 414؛ ابونعیم، 10 / 362؛ انصاری، 412؛ روزبهان، 42؛ شرف‌الدین، 9؛ جنید، همانجا؛ زركوب، 127- 128؛ دیلمی، 141-143؛ جامی، 238- 239).
ابومحمد مریدان و شاگردانی نیز داشته است و با آنكه به شغل كفاشی اشتغال داشت، به تدریس علوم مختلف زمان خود نیز می‌پرداخت. روزبهان در این‌باره می‌گوید: «شنیده‌ام كه در مسجد محلۀ باغ‌نو نعل ‌دوختی و 6 علم بر او می‌خواندند» (ص 41). گویند ابن‌خفیف خرقۀ خویش را از وی گرفته است (زركوب، 127، 129-130). ابومحمد در میان امیران و وزیران آن عصر نیز مریدانی داشته است. عضدالدولۀ دیلمی به او اعتقاد بسیار داشت و مرید وی بود (همو، 128).
به ابومحمد كراماتی نیز نسبت داده‌اند كه حاكی از اعتقاد مردم آن دوره به اوست (روزبهان، همانجا). از او سخنانی در موضوعات مختلف عرفانی برجای مانده كه در كتابهای تذكره و طبقات نقل شده است (زركوب، همانجا).
ابومحمد در شیراز درگذشت و در قبرستان محلۀ باغ‌نو به خاك سپرده شد (همو، 180؛ جنید، 226؛ جامی، 238).

مآخذ

ابن ملقن، عمر، طبقات الاولیاء، به كوشش نورالدین شریبه، بیروت، 1406 ق / 1968 م؛
ابونعیم اصفهانی، احمد، حلیةالاولیاء، بیروت، 1357 ق / 1938 م؛
انصاری، هروی، خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، به كوشش عبدالحی حبیبی، كابل، 1341 ش؛
جامی، عبدالرحمن، نفحات‌الانس، به كوشش مهدی توحیدی‌پور، تهران، 1336 ش؛
جنید شیرازی، معین‌الدین، شدالازار، به كوشش محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران، 1328 ش؛
دیلمی، علی، سیرت الشیخ الكبیر ابوعبدالله ابن الخفیف الشیرازی، به كوشش ا.شیمل ـ طاری، ترجمۀ ركن‌الدین یحیی بن جنید شیرازی، تهران،1363 ش؛
روزبهان بقلی، شرح شطحیات، به كوشش هانری كربن، تهران، 1360 ش / 1981 م؛
زركوب شیرازی، احمد، شیرازنامه، به كوشش اسماعیل واعظ جوادی، تهران، 1350 ش؛
سلمی، محمد، طبقات الصوفیه، به كوشش یوهانس پدرسن، لیدن، 1960 م؛
شرف‌الدین ابراهیم‌ بن صدرالدین، «تحفة العرفان فی ذكر سید الاقطاب روزبهان»، روزبهان‌نامه، به كوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، 1347 ش؛
عبداللطیف بن صدرالدین ابی محمد روزبهان ثانی، روح‌الجنان فی سیرة الشیخ روزبهان، به كوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، 1347 ش؛
قشیری، عبدالكریم، الرسالة القشیریة، به كوشش انصاری شافعی، قاهره، 1379 ق / 1959 م.

غلامعلی آریا