ابوالقاسم بشر یاسین

اَبوالْقاسِمِ بِشْرِیاسین، عارف و محدث خراسانی سدۀ 4 ق / 10 م و نخستین پیر ابوسعید ابوالخیر. دربارۀ ‌تاریخ تولد و جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. از منابع چنین برمی‌آید كه اهل میهنه بوده و در آنجا خانقاهی داشته است (نك‌ : محمد بن منور، 1 / 7- 18؛ جامی، 295).
ابوسعید نخستین تعالیم صوفیانه را از ابوالقاسم بشر فرا گرفت (ابوروح، 13-14، 86؛ محمد بن منور، همانجا) و آنچه از وی دیده و آموخته بود، بعدها در دیدگاههای عرفانی و صوفیانه‌اش تأثیر فراوان گذاشت. روایتی نیز از نخستین دیدار ابوسعید در دوران كودكی با ابوالقاسم بشریاسین نقل شده كه درآن بشر رسیدن ابوسعید را به مقام ولایت پیش‌بینی كرده است (نك‌ : همو، ‌نیز جامی، همانجاها). ارادت ابوسعید به ابوالقاسم بشر یاسین چندان بود كه حتی پس از درگذشت وی نیز هرگاه كه به گورستان می‌رفت، نخست مزار او را زیارت می‌كرد (محمد بن منور، 1 / 19).
نظریات ابوالقاسم بشر یاسین در تعلیمات صوفیه و ادبیات عرفانی تأثیری بسزا داشته است. او از نخستین كسانی است كه رباعیات عرفانی سروده و ابیات و اشعار را به جای اذكار رایج در بین صوفیه، ‌به پیروان خود تعلیم و تلقین می‌كرده است (ابوروح، 86؛ محمد بن منور، 1 / 19، 311-312؛ جامی، 295-296). ابوسعید خود گوید بسیاری از اشعاری را كه در مواعظ خویش بر زبان می‌آورده، از بشر آموخته است (ابوروح، 92). بشر اخلاص را عمل خالی از طمع می‌دانست و می‌گفت كه علم حقیقی علمی است كه بر سرایر كشف شود (حمدالله، 658؛ فصیح، 2 / 95). به وی كراماتی نیز نسبت داده‌اند (نك‌ : محمد بن منور، 1 / 17- 18؛ جامی، 295) و كسانی چون حسین بن محمد زولهی از وی روایت نقل كرده‌اند (نك‌ : صریفینی، 293). بیشتر منابع وفات وی را در 380 ق در میهنه گفته‌اند.

مآخذ

ابوروح، لطف‌الله، حالات و سخنان شیخ ابوسعید ابوالخیر، به كوشش ایرج افشار، تهران، 1341 ش؛
‌جامی، عبدالرحمن، نفحات الانس، به كوشش مهدی توحیدی‌پور، تهران، 1366 ش؛
حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، به كوشش عبدالحسین نوایی، تهران، 1362 ش؛
صریفینی، ابراهیم، تاریخ نیسابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، به كوشش محمد كاظم محمودی، قم، 1362 ش؛
فصیح خوافی، مجمل فصیحی، به كوشش محمود فرخ، مشهد، 1340 ش؛
محمد بن منور، اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، به كوشش محمدرضا شفیعی كدكنی، تهران، 1366 ش.

بخش عرفان