اتفاق اسلام

اِتِّفاقِ اِسْلام، روزنامۀ ‌دولتی استان هرات در افغانستان. در اول سنبلۀ (شهریور) 1299 (23 اوت 1920) در شهر هرات تأسیس شد و در آغاز هفتگی و به مدیریت عبدالله قانع به چاپ سنگی منتشر می‌شد (آهنگ‌، 1‌ / 127). در 1301 ش (از شم‌ ‌9، س 3) كار انتشار و مدیریت آن به معارف هرات (ادارۀ ‌كل فرهنگ استان) سپرده شد و صلاح‌الدین سلجوقی كه مدیر معارف بود، مسئولیت ادارۀ ‌اتفاق اسلام را نیز بر عهده گرفت (همانجا). سلجوقی از شمارۀ‌ 13، سال چهارم (25 جدی (دی) 1302) نام اتفاق اسلام را به فریاد تغییر داد. فریاد از آن تاریخ به بعد در چاپخانۀ دانش به حروف‌چینی دستی چاپ می‌شد، اما پس از چندی چاپخانه تعطیل شد و انتشار این روزنامه به چاپ سنگی ادامه یافت، تا اینكه در 1307 ش مجدداً امكان حروف چین در چاپخانۀ ‌شركت اقتصاد فراهم گردید (جویا، 288- 289).
در دورۀ ‌انقلاب (1308 ش) یك ماه و نیم انتشار روزنامه متوقف ماند (دایرةالمعارف آریانا)‌. در 4 ثور (اردیبهشت) ‌همان سال غلام سرور جویا مدیریت آن را بر عهده گرفت و بار دیگر نام آن را از فریاد به اتفاق اسلام تغییر داد (دائرةالمعارف آریانا؛ آهنگ، جویا، همانجاها). در 1322 ش هنگامی كه محمد هاشم میوندوال، متخلص به پردیس به مدیریت اتفاق اسلام گماشته شد، این روزنامه را كه نخست هفتگی و سپس هفته‌ای 2 بار منتشر می‌شد، به نشریه‌ای روزانه مبدل ساخت (دائرةالمعارف آریانا).
موضوعات اتفاق اسلام را اخبار داخلی و خارجی، نظام‌نامه‌ها، معاهدات با دول خارجه، مقالات سیاسی، ادبی و فرهنگی و آگهیهای دولتی و خصوصی تشكیل می‌داد و برخی مطالب آن از مطبوعات داخلی و خارجی اقتباس می‌شد (آهنگ، 1 / 129). اتفاق اسلام همچنانكه در حوزۀ ‌انتشار (استان هرات و حومۀ ‌آن) ارزشمند بود و زبان بخشی از كشور خوانده می‌شد (صدر هاشمی، 1 / 54-55)، مورد توجه مطبوعات افغانستان و ایران نیز بود (نک‌ : آهنگ، 1 / 102-134؛ ویلبر، 485-486؛ «روزنامه‌ها»، 1101-1103). به گفتۀ حبیب‌الله رفیع (2 / 51-52)، از مطالب شمارۀ 4، ‌سال اول این روزنامه برمی‌آید كه در سیاست انتشاراتی خویش خواهان وحدت ملی، اتحاد ملل خاور زمین، وحدت اسلامی و صلح و برادری مردمان گیتی بوده است.
در میان مدیران مسئول روزنامۀ‌ اتفاق اسلام كسانی بودند كه بعدها به مقامات عالی علمی و سیاسی افغانستان رسیدند. از میان معروف‌ترین چهره‌ها می‌توان از علامه صلاح‌الدین رسیدند. از میان معروف‌ترین چهره‌ها می‌توان از علامه صلاح‌الدین سلجوقی ــ دانشمند و سیاستمدار ــ و محمد هاشم میوندوال ــ نخست‌وزیر افغانستان ــ نام برد. اكنون روزنامۀ ‌اتفاق اسلام از طرف دولت، همچنان در 4 صفحه انتشار می‌یابد.

مآخذ

آهنگ، محمدكاظم، سیر ژورنالیزم در افغانستان، كابل، 1349 ش؛
جویا، سرور، «مطبوعات و نشریات ما»، كابل، كابل، 1311 ش، س 2، شم‌ ‌3؛
دایرة المعارف آریانا، كابل، 1330 ش؛
رفیع، حبیب‌الله، «تکمله بر سیر ژورنالیزم در افغانستان»، آریانا، کابل، 1350 ش، س 29، شم‌ ‌2؛
«روزنامه‌های فارسی منتشر شده در خارج ایران»، سخن، تهران، 1354 ش، دوره 24، شم‌ ‌7؛
صدرهاشمی، محمد، تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان، 1327 ش؛
ویلر، دانولد، «مطبوعات افغانستان»، دانش، تهران، 1330 ش، س 2، شم‌ ‌9.

محمدآصف فكرت