آیینه عباسی

آیینۀ عَبّاسی، كتابی كلامی‌در ردّ بر یهود و نصارا به زبان فارسی، نوشتۀ ابواحمد محمدبن عبدالنبّی بن عبدالصّانع محدث اخباری نیشابوری معروف به میرزا محمد اخباری (1178-1332 ق / 1764-1816 م). نام كامل كتاب، آیینۀ عباسی در نمایش حق‌شناسی است كه به‌عنوان «امالی العباسی» یا « امالیة العباسی فی رد علی النصاری» نیز یاد شده است (خوانساری، 7 / 128؛ آقابزرگ، 2 / 318) و به اشارۀ عباس میرزا، ولیعهد فتحعلی شاه، در پاسخ ایرادهای پادری (= پدر روحانی، عنوانی كه به شیوخ و علماء نصارا داده می‌شد) نوشته شده است. نگارش این كتاب در 28 جمادی‌الثانی 1230 ق / 7 ژوئن 1815 م در كاظمین آغاز شده و در 3 شعبان همان سال (11 ژوئیۀ 1815 م) به پایان رسیده است.
آیینۀ عباسی در 5 فصل، با مقدمه و مؤخرّه‌ای بدین ترتیب تصنیف شده است: مقدمه، در تصوّر مطلب؛ فصل اول، رد یهود؛ فصل دوم، رد نصارا؛ فصل سوم، در دو قسمت: قسمت اول، در عدم اختصاص نبوت به حضرت عیسی، قسمت دوم، در باب بشارت آن حضرت به پیامبری رسول اكرم؛ فصل چهارم، در مذاهب مجوس و فرقه‌های آن؛ فصل پنجم، در حقیقت اسلام و اثبات نبوت خاصه. شیوۀ نگارش كتاب همانند بیشتر ردّیه‌ها، به صورت پرسش و پاسخ و با لحن جدلی است. نسخه‌های خطی این كتاب در كتابخانۀ آستان قدس و كتابخانۀ آیت‌الله مرعشی موجود است. خانبابا مشار چاپ شدن این كتاب را یادآور شده، ولی به سال و جای چاپ آن اشاره‌ای نكرده است.

مآخذ

آقابزرگ، الذریعة، 1 / 53، 2 / 318؛
خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، قم، 1392 ق، 7 / 127-144؛
مرعشی، خطی، 10 / 293-294؛
مركزی، خطی، 11 / 2423-2424؛
مشار، چاپی فارسی، ص 21؛
مشهد 2، خطی، ص 566؛
منزوی، خطی، 2 / 869.

بخش ادیان و مذاهب