آق ملا

آق ملا، مفتاح‌الدین فرزند کمال‌الدین (1247-1313ق / 1831-1895م)، شاعر و مربی اهل باشقیرستان. وی در 9 رجب / 14 دسامبر در دهکدۀ توسن بی از استان اوفیم در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. تحصیلات خود را در مدرسۀ شهاب‌الدین مرجانی در قازان به انجام رساند. سپس به کار تدریس و نشر عقاید تجددطلبانه در میان جامعۀ قزاق پرداخت. در پی مخالفتها و انتقادات آشکارش نسبت به «خوجه‌ها» (بزرگ مالکان) و بازرگانان ثروتمند، مدتی در ترویتسک زندانی گردید. پس از آزادی به کار تدریس بازگشت و سرانجام در 2 جمادی‌الاول 1313ق / 21 اکتبر 1895م در یکی از سفرهایش در نزدیکی زلاتائوست توسط جمعی از راهزنان باشقیری کشته شد.
آق ملا از چهره‌های برجسته و صاحب‌مقام در ادبیات قزاق و تاتار است. واقع‌گرایی، انتقاد از نارساییهای اجتماعی و بیان افکار و احساسات مردم ساده، از ویژگیهای شعر اوست. او عامۀ مردم را به تعقل و تفکر فرا می‌خواند. اشعارش بیشتر در قالب قصیده است. از معروف‌ترین قصاید وی مرثیه‌ای است که در مرگ استاد خود شهاب‌الدین مرجانی سروده است. دیوان اشعارش در 1322ق / 1904م به چاپ رسیده است. مجلۀ طنزآمیز آق ملا که پس از مرگ او در سالهای 1329-1335ق / 1911-1916م در ترویتسک منتشر می‌شد، برای بزرگداشت این شاعر، به نام او نامیده شد.

مآخذ

بستانی (فؤاد افرام)؛
دایرةالمعارف بزرگ شوروی.

بخش ادبیات