حضوری

حُضوری، تخلص دو شاعر پارسی‌گوسی که در سده‌های 10 و 11 ق/ 16 و 17 م، در ایران و عثمانی می‌زیستند:

1. حضوری قمی

میرعزیزالله (د 1000 ق/ 1592 م)، فرزند میرسیدعلی محتسب. او از سادات قم بود و خانواده‌اش در میان مردم احترام بسیار داشت (نفیسی، 1/ 459؛ سامی، 3/ 1964؛ اته، I/ 793). گویا شاعر برادری با تخلص میر اشکی یا میرشکیب نیز داشته است (صادقی، 76-77؛ آقابزرگ، 9(1)/ 257؛ اته، همانجا).
حضوری 30 سال در نجف سرگرم تحصیل علوم بود و در اواخر زندگی شاه طهماسب اول (د 984 ق/ 1576 م) به ایران آمد و در قزوین ملازم و معاشر پادشاه صفوی شد. او تا جلوس شاه اسماعیل دوم (سل‌ 984-985 ق/ 1576-1577 م) در آن شهر اقامت داشت؛ سپس به نجف بازگشت و در آنجا درگذشت (دایرةالمعارف ... ، 6/ 379؛ نفیسی، 1/ 459-460).
حضوری شیعی‌مذهب، و شاعری چیره‌دست بود که در غزل مهارت داشت. طبع او را شکفته و عالی، و شعرش را عاشقانه گفته‌اند (آذر، 3/ 1235). صادقی رتبۀ شاعری او را برتر از پایۀ علمی وی می‌داند (ص 76-77).
دوران شکوفایی شاعر، در روزگار شاه‌طهماسب اول و شاه اسماعیل دوم بود (دایرةالمعارف، اته، همانجاها). وی غزلهای بسیاری از شهیدی‌قمی (د 935 ق/ 1528 م) را تتبع کرده است (دانش‌پژوه، 262).
برخی از سروده‌های حضوری در منابع گوناگون، از جمله روضة ‌الصفا آمده است (آقابزرگ، همانجا؛ نیز نک‌ : آذر، 3/ 1238-1242). شمار ابیات دیوان او به 000، 3 بیت می‌رسد (دایرةالمعارف، همانجا). دست‌نویس دیوان وی در برخی از کتابخانه‌های دنیا وجود دارد (نک‌ : اته، نیز دانش‌پژوه، همانجاها؛ منزوی، 3/ 2300؛ فهرست ... ، 3/ 247).

2. حضوری

شاعر عثمانی. او در روزگار سلطان سلیم اول (سل‌ 918-926 ق/ 1512-1520 م) می‌زیست و اهل ناحیۀ گلیبولی بود (سامی، 3/ 1964؛ ثریا، 2/ 233). از تاریخ تولد و وفاتش چیزی دانسته نیست. وی خاطری سرشار از محبت الٰهی داشت و روی به «فقر و فنا» آورده، ترک «غنا و سرور» گفته، و «گوشۀ قناعت و عزلت» گزیده بود (قنالی‌زاده، 1/ 294-295). از سروده‌هایش به زبان ترکی عثمانی، نمونۀ کوتاهی در تذکره‌ها آمده که گویای مسلک عرفانی او ست (نک‌ : سامی، قنالی‌زاده، همانجاها).

مآخذ

آذربیگدلی، لطفعلی، آتشکده، به‌کوشش حسن سادات ناصری، تهران، 1339-1340 ش؛
آقابزرگ، الذریعة؛
ثریا، محمد، سجل عثمانی ( تذکرۀ مشاهیر عثمانیه)، استانبول، 1311 ق؛
دانش‌پژوه، محمدتقی، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات، تهران، 1339 ش؛
دایرةالمعارف تشیع، به کوشش احمد صدر حاج‌سیدجوادی و دیگران، تهران، 1380ش؛
سامی، شمس‌الدین، قاموس الاعلام، استانبول، 1308 ق؛
صادقی افشار، صادق، مجمع ‌الخواص، ترجمۀ عبدالرسول خیام‌پور، تبریز، 1327 ش؛
فهرست نسخه‌های خطی انستیتو شرق‌شناسی و آثار خطی تاجیکستان (شهر دوشنبه)، به‌کوشش علی موجانی و دیگران، تهران، 1379 ش؛
قنالی‌زاده، حسن، تذکرة الشعرا، به‌کوشش ابراهیم قتلوق، آنکارا، 1978 م؛
منزوی، خطی؛
نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، تهران، 1363 ش؛
نیز:

Ethé, H., Catalogue of Persian Manuscripts in the Library of the India Office, Oxford, 1903.
علی کاتبی