بابی حلبی

بابی‌حَلَبی، مصطفى بن عبدالملک (عثمان) (د اواخر ذیحجۀ 1091/ ژانویۀ 1681)، ادیب، شاعر و قاضی حنفی حلب.
محبی که معاصر وی بوده، در خلاصة الآثار اطلاعات نسبتاً جامعی از زندگی او به دست داده است. مصطفى در «باب» یکی از روستاهای حلب زاده شد (محبی، 4/ 385؛ نیز نکـ: هوار،327)، در همانجا به تحصیل علوم رایج پرداخت، سپس در 1051ق/ 1641م برای تکمیل تحصیلات فقهی آهنگ دمشق رسید. اشعاری نیز در ستایش ابن‌حسام از او باقی است (محبی، 4/ 377-382). بابی در این شهر نزد عبدالرحمان عمادی و نجم‌الدین غزی دانش آموخت (همو، 4/ 377؛ اطباخ، 6/ 362)، سپس به آناتولی (آسیای صغیر) سفر کرد (زیدان، 630) و در آنجا به تدریس پرداخت. وی در آناتولی گام در وادی عرفان نهاد و طریقا مولویه را برگزید (محبی، طباخ، زیدان، همانجاها)، او در آن دیار با بزرگان و دولتمردان دستگاه عثمانی مصاحبت و همنشینی داشت و مدایحی نیز در ستایش شیخ‌الاسلام یحیى‌ افندی و همچنین وزیر اعظم احمد پاشا کوپریلی سروده است (هوار، 328).
بابی در شهرهای بزرگی همچون طرابلس شام، مغنسیا و بغداد به شغل قضا پرداخت و در 1091ق قاضی مدینه شد (محبی، همانجا)؛ در همان سال به مکه رفت و پس از گزاردن مناسک حج، در اواخر ذیحجه درگذشت (همو، 4/ 385).
بابی در شعر از شاعران بزرگ کهن تقلید می‌کند و آثارش آکنده از واژگان و نامهای خاص و تصاویر و ایهامهای معروف است؛ او نیز بر ویرانه‌های منزلگه یار می‌گرید و با ذکر نام یکی از جایگاهها یا یکی از معاشیق خیالی، شنونده را به عصر جاهلی باز پس می‌کشاند. در آنچه محبی ابداعات او می‌خواند، چندان نوآوری نمی‌توان یافت. آیا قصیده‌ای که در رثای دندان برکندۀ خویش سروده، وهوار (همانجا) جالب توجه پنداشته است، نوآوری تلقی می‌شود؟
تنها اثر جای مانده از او دیوان شعری است (GAL, II/ 357) که در بیروت (1289ق/ 1872م، نیز 1326ق/ 1908م) به چاپ رسیده است. طباخ نیز ضمن مجموعه‌ای با عنوان العقود الدریة فی الدواوین الحلبیة که در حلب (1929م) منتشر شده، به شرح احوال و اشعار مصطفى‌ بابی پرداخته است.

مآخذ

زیدان، جرجی، «تاریخ آداب اللغة العربیة»، مؤلفات، بیروت، 1402ق/ 1982م، ج 14؛
محمد راغب، اعلام النبلاء، حلب، 1344ق/ 1926م؛
محبی، محمدامین، خلاصة الاثر، بیروت، دار صادر؛
نیز:

GAL;
Huatr, Cl., lLttérature arabe, Paris, 1920.
ایران‌ناز کاشیان