فلسفه سياسى به معناى نخست‌

بنابراين، «فلسفه سياسى» به معناى نخست آن، كه در مفهوم با «سياست مدن» برابر است، همه فقه كلان سياسى مورد بحث ما را در بر مى‌گيرد و فقه كلان سياسى، بخش مهمّى از فلسفه سياسى به معناى «سياست مدن» را تشكيل مى‌دهد.

فارابى در رساله فصول منتزعه، در تبيين وظايف و جايگاهى كه صاحب قدرت سياسى در جامعه دارد، چنين مى‌گويد:

«للنفس صحة و مرض كما للبدن صحة و مرض. فصحة النفس أن تكون هيئاتها و هيئات أجزائها هيئات تفعل بها أبداً الخيرات و الحسنات و الأفعال الجميلة ...

براى نفس صحت و مرضى است، همانگونه كه براى بدن صحت و مرضى وجود دارد. صحت نفس در اين است كه هيئت‌هاى آن و نيز هيئات اجزاى آن، هيئاتى باشند كه هميشه رفتارهاى نيكو و زيبا از آنها سربزند- تا آنجا كه مى‌گويد:-

كما أنّ صحة البدن هي اعتدال مزاجه، و مرضه الانحراف عن الاعتدال كذلك صحة المدينة و استقامتها هي اعتدال أخلاق أهلها و مرضها التفاوت الذى يوجد في أخلاقهم و متى انحرف البدن عن الاعتدال من مزاجه فالذي يردّه إلى الاعتدال و يحفظه هو الطبيب، كذلك إذا انحرفت المدينة في أخلاق أهلها عن الاعتدال فالذي يردّها إلى الاستقامة و يحفظها عليها هو المدني ...

همانگونه كه صحت بدن همان اعتدال مزاج بدن است، و بيمارى آن انحراف از اعتدال است، به همين نحو سلامتى و صحت شهر، اعتدال اخلاق مردم آن شهر است، و بيمارى آن، دگرگونى اخلاق آنهاست، و هرگاه بدن از اعتدال مزاجش منحرف شود، آنچه آن را به اعتدال بازمى‌گرداند و آن را نگاه مى‌دارد، طبيب است،