بنا بر آنچه گفته شد، در جريان دلالت لفظ بر معنا سه اصل رفتارى وجود دارد كه مبناى سه اصل گفتارى و لفظى است.

سه اصل رفتارى: أصالة الاختيار و أصالة عدم الخطا و السهو و أصالة التطابق بين الظاهر و الباطن يا بين الإثبات و الثبوت است. و سه اصل گفتارى: أصالة الظهور، و أصالة الحقيقة، و أصالة الجدّ مى‌باشند. اصل رفتارى أصالة الاختيار مبناى أصالة الظّهور و اصل رفتارى عدم السّهو و الخطا مبناى أصالة الحقيقة و اصل رفتارى تطابق ظاهر و باطن مبناى أصالة الجدّ است.

اكنون پس از اين مقدمه به اصل مطلب درباره قواعد اجمال و تبيين كلام مى‌پردازيم.

قواعد اجمال و تبيين‌

قواعد مربوط به اجمال و تبيين در كلام بر دو دسته‌اند؛ زيرا كلام در رابطه با اجمال دو حالت دارد:

1) حالت اجمال كه حالت نخستين كلام مجمل است؛

2) حالت تبيين كه حالت دوم كلام مجمل است؛ يعنى حالتى كه با در نظر گرفتن وسايل و موجباتى است كه متكلّم براى بيان مقصود و رفع اجمال كلام خويش در نظر مى‌گيرد.

بنابر اين در اينجا دو مبحث اصلى وجود دارد:

مبحث اول: قواعد مربوط به اجمال در كلام:

قواعد اجمال در كلام را مى‌توان در سه اصل خلاصه نمود:

\* اصل اول:

در اجمال كلام بايد غرضى عقلايى (عاقلانه) وجود داشته باشد كه با غرض اصلى از كلام كه بيان مقصود است منافات نداشته باشد.