قاعده يازدهم: قاعده دلالت بر معناى مجازى‌

از جمله قواعد دلالت ناشى از وضع، قاعده دلالت بر معناى مجازى است، يعنى معنايى جز آنچه لفظ بر آن وضع شده است به اقتضاى مناسبتى بين آن دو معنا كه موجب گسترش قوّه دلالت لفظ است از قوّه دلالت بر معناى موضوع له به قوّه دلالت بر آن معناى ديگر.

اين قوه دلالت لفظ بر معناى ديگر، منشأ پيدايش دلالت تصوّرى دوم است.

بنابر توضيحى كه در آينده خواهيم داد، همراه قوه دلالت تصوّرى نخستين- كه در لفظ، در نتيجه وضع آن، براى معنا به وجود مى‌آيد- قوه دلالت تصوّرى دومى نيز در لفظ به وجود مى‌آيد كه مربوط به قوه دلالت لفظ است بر معناى مجازى.

براى تبيين قاعده دلالت لفظ بر معناى مجازى بايد به تبيين چند مطلب بپردازيم:

مطلب اوّل: تفسير مجاز و تبيين حقيقت آن‌

براى تفسير مجاز و تبيين حقيقت آن، بايد به چند سؤال پاسخ دهيم:

\* سؤال اوّل:

رابطه دلالتى كه بين لفظ و معناى مجازى به وجود مى‌آيد از وضع نشأت مى‌گيرد يا از ذات لفظ؟ و به تعبير ديگر- همان گونه كه در گذشته گفتيم-: رابطه دلالت بين دو چيز به دو نوع است:

1) رابطه دلالت وضعى كه نتيجه وضع لفظ براى معناى معينى است؛

2) رابطه دلالت ذاتى كه نتيجه رابطه‌اى ذاتى يعنى پيشْ وضعى بين لفظ با معنا است.