قاعده دوم: قاعده اشتراك معنوى كيفى (دلالت بر طبيعى معنا)

به عنوان مقدمه اشاره مى‌كنيم آنجا كه معناى لفظ از تكثر و تعدد برخوردار است، لفظ، مشترك است؛ لكن اشتراك يا تعدد و تكثر معنا دو گونه است:

1) تكثرى كه بين افراد آن از نظر معنوى هيچ گونه جامعى وجود ندارد و تنها جامع مشترك بين معانى متكثره لفظ است به اين نوع اشتراك، اشتراك لفظى گفته مى‌شود؛

2) تكثرى كه بين افراد آن جامع معنوى وجود دارد، نظير انسان كه افراد متعددى دارد و جامع بين افراد اشتراك آنها در معناى انسان است؛

اين اشتراك معنوى نيز دو قسم است:

1) اشتراك معنوى كيفى: و مقصود از آن، اين است كه تكثر بين افراد جامع تكثر به لحاظ تنوع كيفيات باشد نظير اينكه مى‌گوييم انسان سفيد يا سياه و انسان عالم يا جاهل؛

2) اشتراك معنوى كمى: و مقصود اين است كه تكثر به لحاظ عدد و كميت باشد نظير يك انسان و دو انسان و سه انسان.

پس از اين مقدّمه كوتاه، به اصل مطلب مى‌پردازيم:

يكى از قواعد ناشى از وضع اين است كه حكايت ناشى از وضع لفظ براى معنا، حكايت لفظ است از ذات و طبيعت معنا بدون آنكه كيفيت‌هاى گوناگون افراد معنا- نظير: هيئت خاص، يا وضعيت زمانى، يا مكانى خاص، يا هر حيثيت خاص ديگرى در آن دخيل باشد. بنابر اين، با انتفاى هر حيثيت جانبى از حيثيات معنا، رابطه حكايت لفظ از معنا همچنان باقى خواهد ماند از يك سو، و از سوى ديگر آن حيثيت جانبى به طور مستقيم مورد حكايت لفظ نخواهد بود؛ بلكه حكايت لفظ از آن حيثيت جانبى حكايت بالعرض و بالتبع است كه در