لحاظ نشود و در حقيقت با الغاى خصوصيات افراد است كه چنين مفهوم جامعى قابل تصوّر است، بنابر اين چنين مفهومى به هيچ وجه نمى‌تواند حاكى از خصوصيات افراد باشد؛ زيرا مفهوم كلّى جزء مشترك مفاهيم افراد است، در حالى كه افراد مركب از اين جزء مشترك و جزء مختص و مميزى هستند كه فرديت فرد متقوّم به آن است. على هذا مفهوم كلّى جامع كه تنها حاكى و نشان دهنده جزء مشترك افراد و خصوصيات است، نمى‌تواند وجه و حاكى از مركب از اين جزء مشترك و جزء مختص- كه همان فرد است- باشد.

پاسخ‌: استاد محقّق شهيد صدر (رحمة الله عليه) در پاسخ اين اشكال مى‌فرمايد: در مفاهيم كليه‌اى كه ذاتى مصاديق خويش هستند يعنى جزء مقوّم ذات آنها مى‌باشند، اشكال مزبور وارد است؛ لكن در مفاهيم كليه‌اى كه جزء ذات مصاديق خويش نيستند؛ بلكه عارض بر مصاديق خويش‌اند، اين اشكال وارد نيست. توضيح اينكه: در مفاهيمى نظير حيوان نسبت به انسان يا انسان نسبت به افراد انسان مفهوم كلّى براى مصداق خويش ذاتى است و معناى ذاتى بودن در اينجا اين است كه حاكى از عنصر ذاتى مشترك ميان مصاديق است. و به همين دليل نمى‌تواند از تمام ذات مصداق حكايت كند چون تمام ذات مصداق مركب است از عنصر مشترك و عنصر مختص كه مميز اين مصداق از ساير مصاديق است.

لكن، در مفاهيمى كه از مصاديق خارجى انتزاع مى‌شوند بدون آنكه منشأ انتزاع آنها جزء ذات مصداق باشد، بلكه منشا انتزاع آنها تمام ذات مصداق است نظير مفهوم: ممكن يا جزئى يا فرد كه از تمام ذات مصاديق خارجى انتزاع شده‌اند و لذا بر تمام ذات حمل مى‌شوند، در مفاهيمى اينچنين، حكايت مفهوم كلّى حكايت از جزء ذات نيست بلكه حكايت از تمام ذات مصداق است، على هذا، اين دسته از مفاهيم كلّى مى‌توانند على رغم كليت و عموم، حاكى از مصاديق جزئى باشند و وضع عام و موضوع له خاص به وسيله اين دسته از مفاهيم كلّى كاملا ممكن و بلا اشكال است.

اشكال استاد شهيد بر اين مطلب:

در اينجا استاد شهيد متوجه اشكالى بر مطلب فوق مى‌شوند و در صدد دفع آن بر مى‌آيند. حاصل اشكال اين است كه: انتزاع عنوان واحد از امور متباينه- بما هى متباينه- ممكن نيست؛