مقدمه اول: جايگاه علم اصول‌

لازم است جايگاه علم اصول را در ميان ساير علوم و بالخصوص علوم اسلامى معين كنيم و همچنين نسبت اين علم به علم فقه را به طور اجمال معين كنيم.

براى اينكه جايگاه علم اصول در ميان ساير علوم مشخص شود، ضرورى است تقسيم‌بندى كلّى علوم را از جهات متعدد، بيان كنيم.

علوم را به چند لحاظ كلى، مى‌توان تقسيم و دسته‌بندى نمود:

1. تقسيم‌بندى اوّل علوم:

تقسيم‌بندى علوم به لحاظ روش اثبات و استدلال (صورت استدلال):

«علم» در لغت: به‌معناى انكشاف مجهول است و علم به‌معناى انكشاف مجهول سببى دارد و لذا علوم به لحاظ نوع سببى كه براى كشف مجهول در آنها به كار گرفته مى‌شود به دو قسم اصلى قابل تقسيم‌اند:

1. علوم بلا واسطه‌: منظور از علم بلا واسطه، آن نوع كشف مجهولى است كه علم ديگرى واسطه آن قرار نمى‌گيرد؛ يعنى اينچنين نيست كه آدمى به سبب معلومى ديگر به معلوم جديد دست يابد؛ بلكه معلوم جديد بدون واسطه، براى آدمى حاصل مى‌گردد. علوم بلاواسطه چند نوع‌اند:

1) علم حسّى: محسوسات، علوم بدون واسطه‌اند؛ يعنى آدمى علم محسوس خود را از علمى پيشين نمى‌گيرد؛ اين نوع علم، با ابزار حسّ به دست مى‌آيد و مقدّمه‌اش، به كارگيرى حسّ است؛