ماه طوق داشته باشد معلوم مى‌شود شب گذشته شب اول ماه بوده است.

861- اگر در شهرى اول ماه ثابت شود، در شهرهاى ديگر نيز- چه دور باشند و چه نزديك، چه هم افق باشند و چه هم افق نباشند- اول ماه ثابت مى‌شود، البته به شرط اينكه در شب مشترك باشند، و لو اينكه اول شب يكى آخر شب ديگرى باشد.

862- روزى كه انسان نمى‌داند آخر ماه رمضان است يا اول ماه شوّال بايد روزه بگيرد؛ ولى اگر پيش از مغرب بفهمد كه اول ماه شوّال است بايد افطار كند.

پنجم- روزه قضاء ماه رمضان:

863- كسى كه بر او واجب است در ماه رمضان روزه بگيرد، چنانچه در اين ماه مبارك به علتى روزه نگيرد، واجب است بعد از ماه رمضان روزه‌هايى را كه نگرفته، قضاء نمايد.

عذرهايى كه شخص مبتلا به آنها لازم نيست روزه‌اش را قضاء كند:

864- عذرهايى كه شخص به يكى از آنها مبتلاست و لازم نيست روزه‌اى را كه به واسطه آن عذر نگرفته، قضاء كند عبارتند از: 1- بالغ نبودن، 2- جنون، 3- كفر، 4- نداشتن ايمان، 5- بيهوشى، 6- حيض و نفاس، پس زنى كه به واسطه حيض يا نفاس روزه بعضى از روزهاى ماه رمضان را نگرفته و پيش از تمام شدن ماه رمضان فوت كند، لازم نيست روزه‌هايى را كه نگرفته است براى او قضاء كنند، 7- درد عطش، (به توضيح فقره 808)، 8- پيرى، (به توضيح فقره‌

808)، 9- بيمارى، پس كسى به واسطه بيمارى تمام روزه‌هاى ماه رمضان يا بعضى از آنها را نگيرد و پيش از تمام شدن ماه رمضان فوت كند، لازم نيست روزه‌هايى را كه نگرفته براى او قضاء كنند.

روزه‌دارانى كه روزه آنها با انجام مفطرات باطل نمى‌باشد:

865- كسانى كه روزه آنها با انجام مفطرات صحيح است و لازم نيست قضاء آن را بگيرند عبارتند از: 1- كسى كه در ماه رمضان بعد از تحقيق يقين كند كه هنوز صبح نشده و كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده است، 2- روزه‌دارى كه در هواى ابرى به گمان اينكه مغرب شده، افطار كند و بعد معلوم شود مغرب نبوده است، 3- كسى كه فراموش كند