32- خلود در عذاب‌

آيات كثيره قرآن بر خلود كافرين معاند (لجباز) و مقصر در جهنم دلالت دارد، و همين است اعتقاد جماهير مسلمان در هر عصر و در هر كشور[1] در مقابل اين قول مشهور دو نظريه ديگر هم وجود دارد كه طرفداران آن اندك‌اند.

1- قول صاحب اسفار يكى از فلاسفه شهير و نامدار و پيروان او كه تنها به خلود كفار قايل‌اند، ولى مى‌گويند عذاب جهنم ابدى و دائمى نيست بلكه موقتى و مطابق زمان كفر و مقدار معصيت و كفر كفار و متمردين است، و پس از آن قطع مى‌شود وگرنه به عدالت خداوند تعالى ضرر مى‌رسد و قرآن هم مى‌گويد خداوند بر بندگانش ستم نمى‌كند.

در تأييد اين نظريه گفته شده كه خلود در آتش، تدريجا عادت مى‌شود و طبيعت به آتش خو مى‌كند و از آن اذيت و دردناك نمى‌شود.

[1] - دسته سوم از كفار قاصرين‌اند، كه حجت عقلى و شرعى بر آنان تمام نشده، يا استعداد فكرى نداشته‌اند و يا در محيطشان موانع وجود داشته كه غافل مانده‌اند، گاهى جمعى به خدا ايمان دارند ولى حجتى بر آنان در امر نبوت و معاد تمام نشده، قاصرين مسئوليتى در قيامت ندارند، و طبق احاديثى در قيامت مورد امتحان مجدد قرار مى‌گيرند ليهك من هلك عن بينه.