1- چرا خداوند علت ندارد؟

خدا شناسان مى‌گويند: هر موجود مادى و مجرد (ممكن الوجود) از خود سببى و علتى مى‌خواهد؛ و هيچ چيز (ممكن) سر بخود به و جود نمى‌آيد، ماديين مى‌گويند: خدا هم يك چيزى است او هم علت و سبب مى‌خواهد، پس چرا شما او را بى علت مى‌دانيد؟

جواب اين شبهه از نظر فلسفه بسيار واضح است؛ زيرا آنچه كه نيازمند به سبب است ممكن الوجود است نه واجب الوجود كه وجودش ضرورى مى‌باشد.

بنا براين اگر گفته شود هر چيز علت مى‌خواهد از نظر تجربه بى دليل و از نظر فلسفه غلط است و اگر گفته شود هر ممكن يا هر حادث علت مى‌خواهد صحيح و بجاست ولى ما در اين جا دو جواب ديگرى به اين شبهه مى‌دهيم تا شبهه مذكور براى هميشه از ذهن خواننده بيرون رود.

اول: اين كه ماديين همانند ساير عقلا براى كائنات علة العلل را قبول دارند و رشته علل را غير متناهى نمى‌دانند و تسلسل يك احتمال عقلى است كه شايد در طول تاريخ انسانيت قائلى نداشته و پيدا نخواهد كرد و دلايل عقلى آن را باطل و محال مى‌سازد. اين علة العلل چه اتم باشد چه اجزاى اتم و چه انرژى و چه اتروچه، و يا هر چيز ديگرى كه فرض شود مورد سوال واقع مى‌شود كه سبب آن چيست؟ بنا براين ماديين نيز از توجه اين سوال راحت نيست؛ ومشكله و رفع آن مشترك بين طريقين است. داروين دريكى از نامه‌هاى خود[1] به اين مطلب اشاره مى‌كند. او مى‌گويد: در اوايل شكوكى نسبت به آفريدگار جهان برايم پيدا شد كه از كجا آمده وچگونه پيدا شده وسبب آن چيست؟ ولى بلا فاصله متوجه شدم كه عين همين سوالات در باره ماده نيز پيش مى آيد پس حل اين مشكله براى ماديين و خدا پرستان مشترك مى‌شود.

داروين بخدا ايمان داشته و حتى به آداب مسيحيت مقيد بوده گو اين كه جمعى از كم نظران شهوت‌ران نظريه او را ضد ديانت‌

[1] - مقدمه كتاب اصل الانواع ترجمه اسماعيل مظهر بعربى.