اصلاح هيچ احتياجى به معجزات نداريم و تنها معجزه قرآن مجيد براى هدايت ما كافى خواهد بود.

17- نا اميدى وراه اصلاح‌

نا اميدى در همه جا و براى همه كس اثر بد دارد كه شايد هيچ كسى از آن فى الجمله بى اطلاع نباشد، ولى در باره يك صنف از مردم زيان آن خيلى زياد است، جمعى از اهل علم متوسط خصوصا كه بخود بينى هم مبتلا باشند و قتى تبليغ شان بر مردم كارگر نيافتاد، و مستمعين صحبت‌هاى آنان را تحويل نگرفتند و مريد پيدا نكردند فورا نا اميد مى‌شوند وبمردم بدگمان مى‌شوند و آنان را ضعيف الايمان لائبالى فاسق، دنيا طلب احمق و ... مى پندارند و اعتقاد مى‌كنند كه مردم قابل اصلاح و ارشاد نيستند، و آن قدر بد هستند كه نبايد وقت خود رابراى هدايت آنان تلف كرد! ولى اين آقايان بايد متوجه گردند كه:

اولا: به چند سخنرانى- هر چند كه جامع و كامل باشد- جامعه اصلاح نمى‌شود و بايد بسيار صبورانه ارشاد مردم را پيگيرى نمود، و ده سال زحمت حضرت پيامبر اكرم (ص) در مكه را مدنظر قرار دهند و بالاتر بايد به نهصد و پنجاه سال لبث حضرت نوح بيانديشند.

و ثانيا: هيچ اقدام ارشادى عاجلًا و صد در صد مفيد واقع نمى‌شود

حتى در حق خود آقايان مرشدين تا چه رسد در حق مردم عوام؛ و نيز غالب اقدامات ارشادى صد در صد بى اثر هم نيست؛ بلكه حتما به بعضيها- و لو در دراز مدت- تأثير مى‌كند.

ثالثاً: مكررا اتفاق افتاده كه تأثير ارشاد يك شاگرد متوسط يك دانشمند در اثر تغيير شرايط اوضاع بمراتب بيشتر از اثر ارشاد خود عالم بوده بنا براين علماء نبايد نا اميد و مأيوس گردند و حتى از بجا رساندن يكتن نيز مسرور باشند.

رابعا:- و هو العمده- مرشدين بايد همه تقصير را بگردن عوام مؤمنين نياندازند و احتمال نقص را در وجود خود بدهند و خود را اصلاح كنند و لبه تيز انتقاد را اولًا