آغاز

اشيائى كه در خارج يا در ذهن يا در نفس الامر تحقق مى‌يابند، در وجود خود تابع اسباب و علل مخصوص خودشان مى‌باشند و چنان‌چه علت وجود يك شي‌ء در خارج يا در ذهن يا در نفس الامر وجود گرفت طبعاً مسبب و معلول آن در همان ظرف به وجود خواهد آمد، زيرا تخلف معلول از علت تامه خود محال و ممتنع است. لذا ما بايد در تصديق خود به واقعيت هر چيز، نظر به وجود آن چيز (از طريق نظر به سبب آن) بيفكنيم نه اين كه ميزان ثبوت موجودات را نفع و ضرر خود بدهيم و بگوييم هر چيزى كه براى زندگى ما فايده داشته باشد، موجود و حق است و هر چه كه نفع آن براى ما محرز نگردد، باطل و غلط بوده و معدو است. آرى خيلى از حقايق نفس الامرى و واقعيت‌هاى عينى خارجى مسلم الموجود هستند كه براى ما نفع ندارند بلكه گاهى مضر هم واقع مى‌شوند مثلا ما چه بخواهيم و چه نخواهيم مگس كه براى ما ضررآور است موجود است.

حيوان درنده مضر است ولى واقعيت خارجى دارد، سردى قطب كه فايده آن براى ما مشهود نيست تحقق دارد و هزاران مانند آن، آرى از اين مقدمه براى ما روشن مى‌شود كه ما بايد در اقرار كردن به حقانيت دين و تصديق به واقعيت آن در انتظار نفع داشتن آن به حال خود نباشيم، بلكه بعد از اين كه عقل ما به وجود خداوند حكيم و دانا