جواب: حد وسط در مقدمتين تكرار نشده است، زيرا جزيى در صغرى، مصداق آن مراد است و در كبرى، مفهوم آن قصد شده است، و اين مغالطه با جواب آن نيز سيال است.

القائل بإلهية فرعون قائل بجسمانيته. و كل قائل بجسمانيته فهو صادق. فالقائل بالهية فرعون فهو صادق.

جواب مغالطه در حذف متعلق كبرى است، اصل آن اينگونه است: و كل قائل بجسمانيته فهو صادق فى قوله بالجسمانية. وقتى اين متعلق در نتيجه آورده شود، اشكالى باقى نمى ماند.

العالم متغير و كل متغير حادث فالعالم حادث‌

بر اين شكل اين ايراد وارد است كه كبرى كليت ندارد، زيرا هرچه متغير فرض شود، جزء عالم (موضوع در صغرى است) و فرد ديگرى نيست.

جواب: اگر اين ايراد را قبول كنيم مشكلى در استدلال فوق وارد نمى شود، وقتى ثابت كنيم كه همين متغير حادث است، نتيجه به دست مى آيد ولى اين نتيجه اصطلاحا نتيجه گفته نمى شود و متغير ديگر وجود ندارد كه احتمال داده شود كه او حادث نباشد.

بر اين استدلال دو ايراد وارد آمده:

يكى اينكه مجردات (عقول كلى) تغيير ندارند[1] و روح مجرد انسان هرچند تغير دارد ولى ذات آنان قديم است.[2] ديگر اينكه جهان ماده و ماديات متغير اند ولى اين تغيير در خصوص صفات و عوارض آنها است و حدوث همين صفات را در پى دارد نه ذات آنها كه ذات آنها (اتمها و يا انرژى) تغيير ندارد.[3]

ولى اين استدلال هرچند معتبر و تام نباشد لكن جهان به دلايل ديگر حادث است؛ مانند انفجار عظيم اگر از نظر عليم ثابت شود و قانون دوم ترموديناميك از نظر علم و كلّ‌

[1] . وجود عقول كليه دليل قطعى ندارد.

[2] . قدم ارواح انسانى ممنوع است.

[3] . حركت جواهرى تغيير ذاتى جهان ماده را اثبات مى دارد.