3- شناخت حسن و قبح‌

در سراسر علم اخلاق به دو كلمه حسن و قبح (نيكى و زشتى- خوبى و بدى) بر مى‌خوريم زيرا تمام ملكات نفسى و آثار آن يا خوب و حسن است يا بد و قبيح.[1]

اكنون بايد به شناخت و درجه اعتبار اين دو حكم پرداخت كه سرنوشت علم اخلاق به اعتبار اين دو حكم (حسن و قبح) وابسته است، و چنانچه اعتبار آن مورد ترديد و يا انكار قرار گيرد، علم اخلاق اعتبار خود را از دست خواهد داد. و بايد به يكى از روشهاى ديگر اخلاقى كه بعدا به آنها اشاره مى‌شود روى آورد.

عقل آدمى دو گونه ادراك دارد يكى ادراك چيزى كه سزاوار است كه دانسته شود. مانند ادراك حاصل جمع و ضرب دو در دو چهار مى‌شود. كل از جزءخود بزرگتر است هر حادثه داراى سببى است و ... ديگرى ادراك چيزى كه سزاوار بجا آوردن و ترك نمودن است. مانند اينكه عدل نيكوست و ظلم بد است.

ادراك اول را عقل نظرى و ادراك دوم را عقل عملى مى‌گويند و صحيح است كه بگوئيم اولى از امكان و وجوب و امتناع بحث مى‌كند دومى از حسن و قبح.

[1] - حسن و قبح تنها محمولات مسايل علم اخلاق مى‌باشند مانند احكام شرعى( تكليفى و وضعى) كه محمولات موضوعات در مسايل فقه مى‌باشد بلى علم اخلاق از حسن و قبح ملكات و آثار آن بحث مى‌كند.