انسانيت مى‌شود.

تجربه و شكست‌

در آخر قرن نوزدهم جمعى از غربيها براى احياى اصول اخلاقى بدور از نفوذ مذهب بپاخاستند. اين نهضت اخلاقى ابتداء در امريكا شروع شد و سپس به انگلستان و ساير قاره‌ها كشيده شد. اصل اساسى اين نهضت جديد اخلاقى اهميت دادن به اخلاق و موقعيت مهم آن در روابط و شئون زندگى فردى و اجتماعى- ملى و دولتى- بدون كوچكترين تأثير دخالت عقايد مذهبى و انديشه‌هاى متافيزيك و استحكام آن در نفوس بود، جمعيت هواداران اخلاق مى‌گفتند انسان در انديشه‌ها و حيات اخلاقى خود نيازمند دين نيست كه بحقيقت جهان و آفريننده آن و به زندگى پس از مرگ معتقد باشد.

افراد انسان طورى تربيت شوند كه حق را شناخته و به آن علاقمند باشند و در همه حال به آن پايبند باشند و تمام اينها بايد با وسايل كاملًا طبيعى و با استمداد از فطرت و غرايز بشرى انجام گيرد، كه اصلًا نيازى به دين نباشد.

خوب، خواننده عزيز خود مى‌داند كه اين نظريه يك نوع بسيار روشن ايده آليزم و يا خيال پردازى كودكانه و حتى آرزوى احمقانه است كه بدون شناخت واقعى از اخلاق و بدون اعتقاد به ضامن اجرائى آن تمنا مى‌شود كه بشر كذائى از زمين هوسها به آسمان مكارم و محاسن اخلاقى برسد.