نمى‌تواند اراده آدمى را بوجود آورد و در اين جاست كه نقش دين (اعتقاد به خدا و روز قيامت) بعنوان مهمترين عامل عرض اندام مى‌كند كه در گذشته بيان شد.[1]

نتيجه اين شد كه در پيروزى همه جانبه و خصوصاً پيروزى اخلاقى كه مورد بحث است بدو عامل نيازمنديم:

اول: آگاهى و معرفت:

دوم: تدين.

و لذا جاهل متدين و عالم بى دين و از همه بدتر نادان بى دين بسيار كم از فضايل اخلاقى بهره ور ميشوند.

مسلما هر قدر ايمان و آگاهى عميق تر باشد رشد اخلاقى نيز زيادتر خواهد بود. وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ‌

قاطعيت در تصميم‌

شكى نيست كه شتاب و عجله در تصميم گيرى كار عاقلانه نيست و ضررهائى دارد، تدبر و تفكر در عاقبت و كيفيت كار قبل از انجام آن فايده بيشترى دارد، چنانچه تنبلى و سستى در انجام كارهائى كه نفع آن مشخص شده مذموم است امام هفتم در حديث صحيحى‌

[1] - البته بايد توجه نمود كه اعتقاد مذكور نيز هميشه اراده را همراه ندارد چه بسا متدينينى كه بى تربيت اند و دين عامل اضطرار و جبر ارادى نيست ولى اگر اعتقاد و آگاهى قوى شود تخلف نادر مى‌گردد.